Gemeenten geven ook aan dat er behoefte is aan nationaal beleid voor de langere termijn (zie Energiearmoedebeleid bij gemeenten: vooruitgang, variatie en (de noodzaak voor) visie).
Energiearmoedebeleid bij gemeenten: vooruitgang, variatie en (de noodzaak voor) visie
Adviezen en verplichtingen vanuit Europa
De Europese Unie geeft in meerdere beleidsstukken prioriteit aan de aanpak van energiearmoede in de slechtst presterende gebouwen. Een van de belangrijkste punten die de Europese Unie benadrukt is de noodzaak van een doeltreffende aanpak tegen energiearmoede door een zorgvuldige implementatie van een wettelijk kader. Hierin moet duidelijk staan wat de lidstaat verstaat onder energiearm en kwetsbaar, en wat de verschillen en complementariteit van deze begrippen zijn. Voor een langetermijnstrategie moeten meetbare doelstellingen worden gekoppeld aan indicatoren om energiearmoede te meten. Vervolgens moet er aan doelstellingen gericht beleid worden gekoppeld. Daarna kan er met indicatoren gemeten worden of de doelstellingen bereikt worden. Hiervoor worden handvatten gegeven in onder andere de Energy Efficiency Directive (EED), Clean Energy for all Europeans package (CEP), de richtlijn Energy Performance of Buildings en aanbeveling voor de aanpak van energiearmoede (2023/2407).
De energiearmoedemonitor van TNO en CBS nemen bij energiearmoede zowel de betaalbaarheid van energie, als de woningkwaliteit en de mogelijkheid tot verduurzamen mee. Hoe de verschillende beleidsvelden een rol kunnen spelen om de onderliggende oorzaken van energiearmoede bij groepen huishoudens aan te pakken, en de kwetsbaarheid van huishoudens te verminderen, is echter niet expliciet vastgesteld.
Europese aanbeveling voor aanpak energiearmoede
De Europese aanbeveling voor de aanpak van energiearmoede (2023/2407) onderscheidt drie typen beleidsmaatregelen tegen energiearmoede:
- het betaalbaar maken van energie
- structurele maatregelen voor verduurzaming
- het stimuleren van toegang tot (hernieuwbare) energie
Voor ieder van deze drie typen maatregelen is onderzocht hoe de Nederlandse aanpak tegen energiearmoede er nu uitziet, en wat er nog verbeterd kan worden aan de hand van de Europese aanbeveling voor de aanpak van energiearmoede en internationale voorbeelden.
Betaalbaar maken van energie
In Nederland zijn zowel doelgroepgerichte als ongerichte maatregelen genomen om de energierekening van huishoudens betaalbaar te houden. In sommige andere Europese landen wordt met gerichte compensaties rekening gehouden met kwetsbare huishoudens die meer risico lopen op energiearmoede. In Nederland zijn er geen structurele regelingen die energiearme huishoudens ondersteunen met het betaalbaar houden van de energierekening.
Structurele maatregelen verduurzaming
In Nederland worden vele stappen genomen in het realiseren van nieuwe woningen en het verbeteren van de bestaande gebouwde omgeving. Er zijn verschillende subsidieregelingen voor maatregelen ten behoeve van de energieefficiëntie van woningen en het aardgasvrij maken van woningen, maar deze worden zelden gebruikt om gericht de meest kwetsbare groepen te ondersteunen. Regionaal en lokaal zijn duurzaamheidsloketten, energiecoaches en fixerstrajecten opgezet om huishoudens bij de energie-efficiëntie van hun woning te ondersteunen, maar de financiering hiervoor loopt af na 2027.
Stimuleren van toegang tot (hernieuwbare) energie
Energiearme huishoudens hebben minder toegang tot hernieuwbare energiebronnen, energiecoöperaties en -gemeenschappen. Het stimuleren van woningcorporaties om zonnepanelen te installeren op corporatiewoningen kan een effectieve manier zijn om de energierekening van huurders te verlagen. Daarnaast kan het ondersteunen en stimuleren van energiecoöperaties een belangrijke rol spelen bij het bieden van toegang tot duurzame energie voor energiearme huishoudens. Ook verruiming van de afsluitregeling (waardoor je niet zomaar van elektriciteit en gas kan worden afgesloten) zou bekeken kunnen worden.
Nationale langetermijnstrategie voor energiearmoede
Uit de inventarisatie zijn 7 stappen geformuleerd waarmee Nederland een langetermijnstrategie tegen energiearmoede kan opstellen, te weten:
- Zorg voor een definitie die wettelijk verankerd is;
- Bepaal welke indicatoren gebruikt worden voor het meten van energiearmoede;
- Koppel energiearmoede doelstellingen aan indicatoren;
- Koppel gericht beleid aan doelstellingen op basis van het multidimensionale karakter van energiearmoede;
- Maak betaalbaar energiebeleid voor het verlagen van de energiequote . Dit kan via de verbetering van koopkracht, verlaging van de energierekening of via directe compensatie, zoals een energietoeslag;
- Koppel bestaand beleid gericht op isoleren en renoveren aan indicatoren voor energiearmoede en een daarbij passende doelstelling;
- Ontwikkel met relevante stakeholders nieuw stimuleringsbeleid om de toegang tot duurzame opwek voor energiearme huishoudens te faciliteren.
