TNO
Publicaties van TNO
Warmtepomp voor 90% van huishoudens financieel aantrekkelijk
Vier verduurzamingspaden naar aardgasvrij wonen Huishoudens kunnen op verschillende manieren hun gasgestookte woning verduurzamen. De meest voorkomende opties voor individuele verduurzaming zijn isoleren naar de isolatiestandaard, isolatie combineren met een volledig elektrische warmtepomp, isolatie combineren met een hybride warmtepomp, of juist alleen een hybride warmtepomp installeren, zonder extra isolatie. Deze 4 paden verschillen sterk in […]
Lees meer
Energiehulp extra waardevol voor huishoudens in energiearmoede
Energiehulp verlaagt het energieverbruik Energiehulp is goed voor het klimaat. Het leidt tot een duidelijke daling van het gasverbruik, met gemiddeld 34 m3 per jaar voor alle huishoudens: een daling van 3,4%. Dit effect is nog veel groter voor huishoudens in energiearmoede. Daar zien we een gemiddelde reductie van 121 m3 gas per jaar: een […]
Lees meer
Verrijkte BAG 2.0
Verrijkte BAG De Verrijkte BAG 2.0 is een uitbreiding op de eerder verschenen Verrijkte BAG ter ondersteuning van lokale energetische vraagstukken. Daarin zijn energiekentallen en schiloppervlakken toegekend aan panden. In de Verrijkte BAG zijn gebouwen ingedeeld in energetisch relevante categorieën, zijn energielabels per pand bijgewerkt met recente gegevens, en per categorie geteld. Toelichting Verrijkte BAG […]
Lees meer
Energiearmoede in Nederland: hoe kijken bewoners aan tegen beleid?
Voorkeur voor verplichte woningverduurzaming Wanneer bewoners mogen kiezen tussen verschillende beleidsmaatregelen, spreken zij een duidelijke voorkeur uit voor verplichte verduurzaming van woningen door verhuurders. Zij beschouwen dit als de meest structurele en duurzame oplossing voor hun problemen. Veel bewoners redeneren dat wanneer de woningvoorraad van goede energetische kwaliteit is, de noodzaak voor tijdelijke kortetermijnmaatregelen grotendeels […]
Lees meer
Het potentieel van leefstijlveranderingen in de Nederlandse klimaattransitie
Potentieel van 17 megaton CO₂-reductie voor Nederland Het theoretische potentieel van leefstijlveranderingen voor Nederlandse klimaat- en energiedoelen is aanzienlijk. Er zijn elf gedragsveranderingen onderzocht. Als Nederlanders deze gedragsveranderingen doorvoeren, kan dit wereldwijd 40,7 megaton CO₂-equivalenten per jaar besparen. 17,1 megaton daarvan telt mee voor de Nederlandse doelstelling. Voor energiebesparing ligt het potentieel op 428 petajoule […]
Lees meer
E-trucks: groei en mogelijkheden in de transitie naar elektrisch vervoer
Technische, organisatorische én sociale innovatie nodig Naarmate zero-emissie-voertuigen steeds belangrijker worden voor de logistieke sector, wordt duidelijk dat alleen technische oplossingen om elektrificatie te bevorderen niet volstaan. De inzet van elektrische trucks heeft zowel technische, organisatorische en sociale elementen in zich. Hierbij is het dus van belang om integraal te denken. De technische innovatie, zoals […]
Lees meer
Dataset utiliteitsbouw uitgebreid met informatie duurzame ruimteverwarming
Gemeenten hebben voor het aardgasvrij maken van de gebouwde omgeving behoefte aan inzicht in de utiliteitsbouw en in de kosten die de transitie met zich meebrengt. Gemeenten kunnen deze informatie gebruiken voor de keuzes van duurzame alternatieven en de planning in het Warmteprogramma, dat in 2026 moet worden opgeleverd. Uitbreiding dataset utiliteitsbouw Dit project is […]
Lees meer
Effecten van waterstofimport op de industrie in Nederland
Groene waterstof produceren of importeren Nederland is van plan om aanzienlijke elektrolysecapaciteit ter beschikking te hebben voor groene waterstof. Als de binnenlandse productie onvoldoende blijkt om aan de vraag te voldoen, wordt waterstofimport noodzakelijk. Bovendien kan het economisch voordeliger zijn om groene waterstof te importeren uit regio’s met meer geschikte geografische omstandigheden. Het importeren van […]
Lees meer
De weg naar toekomstbestendige petrochemie
Raffinaderijen: robuuste, toekomstgerichte aanpak is nodig Nederlandse raffinaderijen leveren een grote bijdrage aan de Europese productie van geraffineerde olieproducten. Maar bij de implementatie van klimaatbeleid, voorspellen toekomstscenario’s veel minder vraag naar fossiele brandstoffen, wat kan leiden tot inkrimping of omschakeling. Dit kan bijvoorbeeld door bestaande raffinaderijen om te bouwen, zodat er biobrandstoffen geproduceerd kunnen worden. […]
Lees meer
Energiearmoedebeleid bij gemeenten: naar de energiehulp als transitiebegeleider
Aanhoudende zorgen over energiearmoede Uit de antwoorden van 156 respondenten uit 137 gemeenten over het energiearmoedebeleid bij gemeenten blijkt dat beleidsmedewerkers bij gemeenten bezorgd blijven over energiearmoede. Ondanks inspanningen en duidelijke resultaten van hun aanpak blijft het moeilijk om de doelgroep te identificeren en te bereiken. De energietransitie is voor een aanzienlijk deel van woningeigenaren […]
Lees meer
Een raffinageroute met toekomstwaarde voor groene waterstof in Nederland
Eis inzet RFNBO’s De vernieuwde Europese Richtlijn voor Hernieuwbare Energie (RED III) draagt lidstaten onder andere op om meer hernieuwbare energie te gebruiken in vervoer. Eén van deze verplichtingen betreft de inzet in 2030 van tenminste 1% renewable fuels of non-biological origin (RFNBO’s). In het onderzoek Inzet van groene waterstof in de vervoerssector werd een […]
Lees meer
CO2-opslag en -hergebruik in Nederland
Behoefte aan koolstofverwijdering Uit analyses op basis van twee TNO-energiescenario’s (ADAPT en TRANSFORM) voor een klimaatneutrale economie blijkt dat Nederland in 2050 behoefte heeft aan koolstofverwijdering van tussen de 14,0 en 34,9 Mton CO2 om restemissies mee te compenseren. Ruim de helft tot een derde van de restemissies is CO₂ van fossiele oorsprong, terwijl de […]
Lees meer
Toename aandeel hernieuwbare warmte
Met de herziening van de RED III heeft Nederland vanuit Europa een doelstelling voor de groei van het gebruik van hernieuwbare energie voor warmte gekregen. De doelstellingen vereisen een jaarlijkse toename van het aandeel hernieuwbare energie voor warmte van minstens 0,8 procentpunten in de periode 2021-2025 en 1,1 procentpunten in de periode 2026-2030 ten opzichte […]
Lees meer
Communicatie over klimaatbeleid
Maatregelpakket om fast fashion tegen te gaan In het online experiment om het effect van waardenmatching te toetsen, heeft het onderzoeksteam een toeslag op fast fashion als voorbeeld van een klimaatmaatregel gebruikt. Draagvlak creëren voor maatregelen die consumptiegoederen belasten is namelijk een grote uitdaging voor beleidsmakers. Kleding is zo’n consumptiegoed, waarbij fast fashion voor de […]
Lees meer
Implementatie van energiedelen
Meer over energiedelen Lees ook het rapport Energiedelen, wat is het? waarin het concept van energiedelen wordt toegelicht (mei 2023). Luister de podcastaflevering Energiedelen uitgelegd (april 2024) voor toelichting over energiedelen. Aanpassingen Electricity Market Design In de het hervormde Electricity Market Design zijn twee belangrijke artikelen toegevoegd over energiedelen: Daarnaast zijn verschillende artikelen herzien, waarmee […]
Lees meer
Publiek vertrouwen in kernenergie vraagt om flexibele beleidsaanpak
Verschuiving in het energiedebat De aard van het kernenergiedebat is door de jaren heen veranderd. Waar vroeger de focus lag op veiligheid van kerncentrales, radioactief afval en kernoorlogdreiging, spelen nu vooral de ideeën over kosten en klimaatverandering een grotere rol. Ook wordt kernenergie tegenwoordig meer vergeleken met hernieuwbare energietechnologieën zoals wind- en zonneparken. Welke factoren […]
Lees meer
Waterstof in Algerije: kansen voor Nederlandse samenwerking
Van aardgas naar groene waterstof Algerije behoort tot de tien grootste aardgasproducenten ter wereld en levert momenteel 10% van het Europese gas. Nu klimaatverandering vraagt om duurzamere energieproductie en Europa streeft naar een drastische vermindering van fossiele brandstoffen, ontwikkelt Algerije een strategie voor groene waterstof om zijn positie als energieleverancier te behouden. De Saharawoestijn biedt […]
Lees meer
Woningverduurzaming op eigen initiatief: de ervaringen en behoeftes van huiseigenaren
De contingentenaanpak van TNO De contingentenaanpak maakt het mogelijk om 70% van de Nederlandse gebouwvoorraad sneller en efficiënter te verduurzamen. Woningen worden geclusterd in ‘contingenten’ op basis van hun ‘gebouw-DNA’ – een set gedetailleerde eigenschappen zoals bouwjaar, ligging en gezinssamenstelling. Deze contingenten omvatten gemiddeld zo’n 15.000 tot 30.000 gebouwen. Woningen binnen eenzelfde contingent kunnen op […]
Lees meer
Van meer begrip, naar meer geïnstalleerde warmtepompen
Wat vinden monteurs belangrijk? Volgens monteurs zijn er 5 overkoepelende dimensies die de waardering van hun werk als installateur met name bepalen: Deze 5 dimensies fungeren als toetsingskader bij het analyseren van de behoeften van monteurs. Wat is de invloed van de introductie van innovaties op de waardering van elke dimensie? Borg vrijheid en sociaal […]
Lees meer
Overzicht industriële warmteopslagtechnologie en toepassing
Industriële toepassingen van warmteopslag Industriële warmteopslag wordt ingezet voor ‘peak shaving’ bij batchprocessen en voor hoge-temperatuur warmteterugwinning. Bij batchprocessen zoals sterilisatie worden stoomaccumulatoren gebruikt om pieken in stoomvraag te kunnen leveren. In hoge-temperatuurprocessen worden regeneratorovens met keramische stenen toegepast, die warmte uit rookgassen opslaan en weer afgeven aan verbrandingslucht. Deze technologie is gebruikelijk in de […]
Lees meer