Wijkonderzoek en participatieplan opstellen
Laatst gewijzigd op:
Checklist
Herken jij je in één of meerdere punten van deze checklist? Dan zit je hier op de goede plek.
- Ik heb de doelen van participatie en belanghebbenden in kaart.
- Ik wil onderzoeken welke bewoners er in de buurt/wijk wonen.
- Ik ga binnenkort een start maken met het participatieplan en de rolverdeling.
Als de kaders voor het participatieproces zijn vastgesteld, kan gestart worden met de uitvoering. In deze stap vind je meer informatie over uitdagingen waar je als gemeente tegenaan kunt lopen bij deze uitvoering. Onder hoe ga je aan de slag? beschrijven we veelvoorkomende obstakels, ervaringen uit de praktijk bij andere gemeentes, tips hoe je een goede voorbereiding vormgeeft en tools die je daarbij helpen. Je hoeft niet alles zelf te doen. Onder rolverdeling zie je welke taken je als gemeente het beste zelf kan oppakken en welke je kunt uitbesteden.
Hoe ga je aan de slag?
Hieronder beschrijven we specifieke zaken om rekening mee te houden bij het wijkonderzoek en het opstellen van het participatieplan. We beschrijven praktijkervaringen van andere gemeentes en geven tips en tools die kunnen ondersteunen in dit proces.
Uitdaging: Een goed inzicht krijgen in wie bewoners zijn, hun drijfveren en barrières
De warmtetransitie en het verduurzamen van woningen wordt samen met de bewoners vormgegeven; zij zijn de belangrijkste stakeholders en samenwerkingspartners. Zij gaan uiteindelijk over de verduurzamingsmaatregelen en aanpassingen naar aardgasvrij in hun woningen. ‘Bewoners’ zijn erg divers en voor een goede samenwerking moet je goed weten wie zij zijn en wat zij belangrijk vinden. Wat zijn hun drijfveren en welke barrières moeten weggenomen worden? Alleen op die manier kom je tot een succesvolle aanpak voor duurzaam of aardgasvrij wonen.
Tip: hou rekening met verschillende drijfveren en barrières van bewoners in de overstap naar aardgasvrij wonen
TNO heeft een klantreis ontwikkeld waarbij negen stappen worden beschreven die bewoners doorlopen richting een aardgasvrije woning. Eerst worden bewoners zich bewust van wat aardgasvrij wonen in algemene zin en voor hun eigen woning betekent (stap 1-3). Vervolgens gaan bewoners besluiten of ze over willen gaan op een aardgasvrij(ready) woning of (nog) niet (stap 4-6). Bewoners die de overstap maken naar een aardgasvrije woning krijgen te maken met werkzaamheden en wonen uiteindelijk in een aardgasvrije woning. Zij kunnen hier vervolgens over communiceren met anderen zoals buren, vrienden en familie (stap 7-9).
Op basis van twee onderzoeken in totaal 7 gemeentes is onderzocht welke drijfveren en barrières bewoners ervaren in deze verschillende stappen. In het onderzoek ‘’Aardgasvrij wonen. Drijfveren en barrières van bewoners’’ uit 2019 is veel kennis opgedaan over de eerste 6 stappen. Nu er meer aardgasvrije woningen zijn gerealiseerd is in het onderzoek ‘’De klantreis compleet: bewonerservaringen met de uitvoeringsfase van aardgasvrije wijken’’ uit 2022 aandacht besteed aan de laatste 3 stappen.
Uitdaging: In kaart brengen wat er leeft in de wijk(en)
Uitdaging: Keuze maken uit bewonersparticipatiemethoden
Er bestaan veel verschillende participatiemethoden. Vaak maken gemeentes gebruik van een mix van participatiemethoden. Welke mix van methodes geschikt is, is afhankelijk van de situatie.
Tool: Burgerberaad als middel voor gedragen besluiten over klimaat- en energiebeleid
Lees in Burgerberaad voor gedragen besluit klimaat- en energiebeleid hoe je een burgerberaad succesvol inzet voor de energietransitie.
Uitdaging: Een participatieplan opstellen
Het is belangrijk om een participatieplan voor de wijkaanpak op te stellen. In dit plan wordt onder andere beschreven wie waarover, wanneer moet beslissen en waarom.
Door de doelstelling duidelijk te verwoorden is het gemakkelijker als gemeente om de keuze te maken voor het gewenste niveau van participatie en aansluitende bewonersparticipatiemethodiek. In gemeentes is veel ervaring met communicatie met bewoners en van deze ervaring wordt in het algemeen ook veel gebruik van gemaakt. Het valt echter op dat ervaringen uit het verleden met bewonersparticipatie (bijvoorbeeld in het kader van wijkvernieuwing of leefbaarheid) weinig genoemd werd in gespreken met gemeentes. Er lijkt geen basis participatieplan klaar te liggen.
(Samen werkt het beter: bewonersparticipatie in de wijkaanpak | TNO).
Rolverdeling
De gemeente is verantwoordelijk voor het uitvoeren van een wijkonderzoek en voor het opstellen van een participatieplan. Dat wil niet zeggen dat de feitelijke uitvoering ook bij de gemeente ligt.
Omdat deze opstartfase cruciaal is voor het verloop van het verdere proces, is het wel zaak dat de gemeente nauw betrokken is bij de totstandkoming van zowel het wijkonderzoek als het schrijven van het participatieplan. Hier gaan we verder in op het belang om kennis beschikbaar te houden voor de gemeente zelf en het houden van regie op het schrijven van het participatieplan.