Uitvoering
Laatst gewijzigd op:
Checklist
Herken jij je in één of meerdere punten van deze checklist? Dan zit je hier op de goede plek.
- Ik heb de stappen van Voorbereiden door gemeentes, Wijkonderzoek en participatieplan en Bewustmaken bij bewoners doorlopen.
- De bewoners in mijn wijk hebben de keuze gemaakt of ze wel of niet overgaan op een aardgasvrij(ready) woning.
- De eerste werkzaamheden in de wijk en woningen gaan (bijna) starten.
- Bewoners komen in contact met leveranciers, installateurs en aannemers
- (Een aantal) bewoners wonen al in een aardgasvrij(ready) woning.
Wanneer bewoners het besluit hebben genomen of ze wel of niet overgaan op een aardgasvrij(ready) woning, begint de uitvoeringsfase. Tijdens de uitvoering krijgen bewoners een aannemer, verschillende installateurs en andere uitvoerders over de vloer om de aardgasvrije maatregelen te realiseren. Afhankelijk van het aardgasvrije traject in jouw gemeente kan het ook zijn dat bewoners zelf aan de slag gaan met het opvragen van offertes, het selecteren van verschillende uitvoerders en het coördineren van de werkzaamheden. Als de werkzaamheden zijn afgerond doen bewoners ervaring op met wonen in hun aardgasvrij(ready) woning en delen zij mogelijk hun positieve, neutrale of negatieve ervaringen met anderen.
De informatie op deze pagina Uitvoering is wat anders ingedeeld dan de andere pagina’s van De energieke gemeente. Het betreft nieuwe informatie vanuit het “De klantreis compleet: bewonerservaringen met de uitvoeringsfase van aardgasvrije wijken” dat eind 2022 is afgerond. In dit onderzoek zijn de ervaringen opgehaald van bewoners van vier verschillende proeftuinen die in een aardgasvrije woning wonen. De conclusies en aanbevelingen van dit onderzoek worden op deze pagina getoond.
Het is voor bewoners van belang dat ze vertrouwen hebben in het voorstel dat ze krijgen. Bewoners moeten vertrouwen hebben in de aanbiedende partij. Het kan zijn dat de gemeente gezien wordt als een betrouwbare partij, maar het is ook goed mogelijk dat door ervaringen uit het verleden bewoners geen vertrouwen hebben in de gemeente. Het kan dan helpen om het voorstel door of via een bewonerscollectief of via een plaatselijke culturele of sportvereniging te laten aanbieden.
Conclusies en aanbevelingen
Uitvoerders die klantgericht werken dragen veel bij aan de positieve beleving van eigenaar-bewoners.
Aanbeveling: Werk klantgericht, en zorg voor een schakel tussen bewoners en uitvoerders.
Het is daarom belangrijk dat er sprake is van een schakel tussen bewoner en uitvoerder. Hierbij kan worden geleerd van het verduurzamen van huurwoningen, waar vaak een bewonersconsulent en/of wijkbegeleider wordt aangesteld die deze taak op zich neemt. Dit sluit ook aan op één van de resultaten van de vragenlijst waaruit naar voren komt dat bewoners behoefte hebben aan één aanspreekpunt waar ze terecht kunnen.
Bij het concretiseren van plannen voor een aardgasvrije wijk kunnen praktische bezwaren bij bewoners ontstaan. Zij zullen snel kunnen inschatten of bepaalde plannen op papier in praktijk ook zullen werken. Zij kennen hun eigen woning het best. Ga daarom in gesprek met bewoners uit de wijk over de plannen, waarbij de focus ligt op de inpasbaarheid van de voorgestelde plannen.
Meerdere bewoners gaven aan dat Stadsverwarming Purmerend in eerste instantie had besloten om de afleverset bij bewoners in de meterkast te plaatsen. Volgens de bewoners was dit geen geschikte plaats, omdat de meterkast volgens hen te klein was. Meerdere geïnterviewden gaven aan dat er gedurende het proces weinig aandacht was voor de kennis van de bewoners zelf: zij gaven al snel aan dat een dergelijke constructie niet zou passen. Pas in een later stadium werden er technici betrokken bij de gesprekken en werd er een andere plek gezocht voor de afleverset (Woningen aardgasvrij: wat drijft en remt bewoners? | TNO).
Bij het vaststellen van de inhoud van het voorstel is het belangrijk om bewonerswensen mee te nemen. De volgende zaken kunnen worden overwogen:
- Eén voorstel of keuzemogelijkheid
Er kan één optie worden aangeboden, bijvoorbeeld wel of niet aansluiten op het warmtenet, of er kan keuze worden gegeven tussen verschillende alternatieve opties, bijvoorbeeld verschillende concepten om aardgasvrij te worden. - Alleen aardgasvrije optie of ook additionele maatregelen
Er kan een aanbod worden gemaakt waarin alleen isolatie en installaties worden opgenomen, noodzakelijk voor het aardgasvrij maken van de woning, maar het aanbod kan ook uitgebreid worden met bijvoorbeeld extra opties voor zonnepanelen of niet-energie-gerelateerde verbeteringen. Dit kan voor bewoners aantrekkelijk zijn en ze overtuigen om het basispakket te accepteren. - Eén vast moment of flexibiliteit in de tijd
Het kan zijn dat het aanbod geldig is voor een bepaald moment van uitvoering, maar er kan ook flexibiliteit worden geboden aan de woningeigenaar. De woningeigenaar kan dan zelf een moment van uitvoering kiezen dat aansluit bij de eigen wensen. Een andere optie kan zijn om gefaseerd stapje-voor-stapje verbeteringen aan de woning aan te bieden. - Eén aanbieder of keuze
Er kan een voorstel ontwikkeld worden met één aanbieder, bijvoorbeeld een bouwbedrijf. Hierbij is het wel van belang dat bij de keuze voor die ene aanbieder de gemeente aanbestedingsregels in acht neemt. Een alternatief is dat er concepten worden uitgewerkt, maar dat er verschillende aanbieders zijn waaruit gekozen kan worden voor de uitvoering. - Ontzorging of vrijheid voor woningeigenaar
Een aanbieder kan er voor kiezen om alles uit te werken en te regelen voor bewoners, zoals het voorstel en de financiering. Een andere optie is dat bewoners zelf de vrijheid hebben om een aanbod samen te stellen. - Zelfstandig of collectief aanbod
Een aanbod kan op maat voor een bewoner zijn, of er kan collectief worden ingekocht, zodat een aanbod ook goedkoper kan worden aangeboden. Bewoners kunnen bijvoorbeeld met hun buren of straat bepaalde zaken inkopen en daarmee voordeliger uit zijn. Bovendien kunnen bewoners dan onderling bepaalde taken verdelen en elkaar helpen.
In Purmerend is rekening gehouden met de planning van bewoners door bijvoorbeeld de werkzaamheden naar voren te halen voor een bewoner die zwanger is en graag wil dat de werkzaamheden voor de bevalling zijn uitgevoerd (De Purmerendse aanpak, Woningen aardgasvrij: wat drijft en remt bewoners? | TNO).
Het is belangrijk om de randvoorwaarden voor het individuele woningaanbod te bepalen waarover wel en waarover geen discussie kan plaatsvinden. Om verwarring en teleurstellingen bij bewoners te voorkomen is het verstandig om duidelijk te communiceren waarover wel en waarover bewoners niet kunnen meedenken. Het heeft alleen zin om bewoners te betrekken bij zaken die nog niet vastgesteld zijn. Het kan zijn dat bijvoorbeeld al besloten is dat een wijk op een warmtenet komt, omdat dit de meest kosteneffectieve optie is. In dat geval staat het technisch alternatief niet langer ter discussie. Er kan nog wel met bewoners gesproken worden over hoe die aansluiting in zijn werk gaat en hoe de inpassing op woningniveau eruit gaat zien. Andere voorbeelden van zaken die al zouden kunnen vastliggen zijn:
- Het aardgasvrije alternatief
- Wanneer de transitie per woning gaat plaatsvinden
- Het tijdspad per woning
Zorg dat zowel de zaken die al vastliggen als de zaken waarover bewoners kunnen meedenken en meebeslissen zo concreet mogelijk zijn, zodat er een waardevol gesprek kan worden gevoerd met bewoners en eventuele vragen kunnen worden beantwoord. Als bijvoorbeeld al vastligt welke wijken eerst van het gas af gaan, of welk technisch alternatief is gekozen, is het belangrijk om deze keuzes te kunnen verantwoorden en inhoudelijke vragen over bijvoorbeeld het technische alternatief te kunnen beantwoorden. Het is ook van belang om te bepalen hoe het individuele aanbod gekoppeld is aan het uitvoeringsplan op wijkniveau.
Als gemeente ben je zelf een belangrijke factor in het creëren van de gewenste sfeer en de fatsoensnormen tijdens bijeenkomsten. Het is daarbij belangrijk dat je bewoners in de ogen kunt kijken. Zorg daarom dat je het plenaire deel tijdens bijeenkomsten kort houdt en creëer voldoende ruimte voor gesprek in kleine groepjes. Op die manier krijgen alle bewoners de ruimte zich te uiten en vragen te stellen. Denk aan de volgende punten:
- Stel jezelf voor
- Geef aan dat je blij bent dat de mensen naar de bijeenkomst zijn gekomen
- Geef aan dat je alle tijd hebt voor de mensen later in het programma
- Zorg dat er diverse collega’s aanwezig zijn die in gesprek kunnen met bewoners.
Zie ook De Purmerendse aanpak, in Woningen aardgasvrij: wat drijft en remt bewoners? | TNO.
Initiatiefnemers van aardgasvrije plannen zijn vaak al maanden, zo niet jaren bezig met het onderwerp aardgasvrij wonen. Er is tijd gemaakt voor overleg, voor het laten bezinken van ideeën, voor het heroverwegen van beslissingen en debat. Bovendien is er vaak sprake van een team dat op elkaar kan steunen, waarin zorgen kunnen worden uitgesproken en men elkaar door lastige tijden of tegenslagen heen helpt. Wanneer een plan wordt gepresenteerd aan een groep bewoners die zich tot dan toe niet of nauwelijks heeft beziggehouden met het onderwerp, is het van belang dit verschil in kennis en betrokkenheid te erkennen. Bewoners moeten net als de betrokken ambtenaren of andere betrokkenen de tijd krijgen om vragen te stellen, te wennen aan het idee van een aardgasvrije woning en om te twijfelen, terug te komen op hun beslissing en steun te ervaren. Maak daarom in het traject ook voor bewoners tijd voor onzekerheid, zorgen en twijfel.
Benadruk in het voorstel de voordelen van nu overstappen op een aardgasvrije woning. Hoewel er wettelijk (nog) geen afsluitplicht bestaat voor bestaande woningen, kan de gemeente wel de intentie uitspreken om uiteindelijk van het gas af te gaan. Bovendien kan verwezen worden naar landelijke afspraken hierover. Bewoners kunnen ervoor kiezen om te wachten, maar nu ligt er een concreet voorstel. Dit voorstel verloopt uiteindelijk. Bewoners die besluiten om niet mee te gaan, zullen in de (nabije) toekomst alsnog met dit besluit geconfronteerd worden. Welk voorstel, welke hulp en welke voorzieningen er dan zullen zijn, is onzeker. Ook kan worden gezegd dat de Rijksoverheid door aanpassingen in de energiebelasting probeert de gasprijs te verhogen.
Het team aardgasvrij Purmerend benadrukt in haar communicatie dat bewoners niet verplicht zijn om van het aardgas af te gaan. Daarbij vertellen ze de bewoners wat de voordelen zijn van op dit moment overstappen (financiële tegemoetkoming en ontzorging door de gemeente). Verder wijzen ze erop dat in de toekomst aardgasvrij wel een verplichting kan worden en dat bewoners dan wellicht niet profiteren van de voordelen die nu gelden. Vrijwel alle bewoners zijn ervan overtuigd dat een aardgasvrije woning vroeg of laat verplicht wordt. Er werd bijvoorbeeld gezegd: ‘Je zal daarom wel gek zijn als je nu niet overstapt’ (Woningen aardgasvrij: wat drijft en remt bewoners? | TNO).
In Rotterdam Heindijk geven enkele bewoners aan dat het aanbod aantrekkelijk is, omdat ze zonder subsidie van de gemeente veel meer geld kwijt zijn (de totale bijdrage) dan nu (de eigen bijdrage). PowerPoint Presentation (raadsinformatie.nl)
Het is voor bewoners van belang dat ze vertrouwen hebben in het voorstel dat ze krijgen. Bewoners moeten vertrouwen hebben in de aanbiedende partij. Het kan zijn dat de gemeente gezien wordt als een betrouwbare partij, maar het is ook goed mogelijk dat door ervaringen uit het verleden bewoners geen vertrouwen hebben in de gemeente. Het kan dan helpen om het voorstel door of via een bewonerscollectief of via een plaatselijke culturele of sportvereniging te laten aanbieden.
De hoeveelheid overlast en fouten bij aardgasvrije werkzaamheden is over het algemeen niet bepalend voor de beoordeling van het gehele aardgasvrije traject, maar de wijze van communicatie hierover wel.
Uit de resultaten van de vragenlijst blijkt dat de mate van overlast die bewoners ervaren bij het uitvoeren van de werkzaamheden voornamelijk wordt bepaald door hoe erover (met bewoners) wordt gecommuniceerd. De hoeveelheid overlast en fouten bij het plaatsen van isolatie, zonnepanelen en aardgasvrije installaties is niet bepalend voor de beoordeling van het gehele aardgasvrije traject. Uit de interviews blijkt dat bewoners het erg belangrijk vinden om te begrijpen wat er gaat gebeuren, wanneer en waarom (iets niet gebeurt). Duidelijke communicatie creëert meer begrip, zelfs als het een besluit betreft waar de wensen van bewoners niet worden ingewilligd, of als er fouten zijn gemaakt in het proces of de uitvoering. Het is ook niet erg als een proces niet perfect loopt, het gaat er vooral om hoe er om wordt gegaan met klachten, fouten of onduidelijkheden.
Overlast door sloopwerkzaamheden hebben wel een negatieve invloed op het gegeven rapportcijfer. Hoe meer overlast er ervaren werd hoe lager het rapportcijfer voor het gehele traject en ook omgekeerd. Een belangrijke kanttekening bij deze resultaten is dat een groot aantal deelnemers in het onderzoek het aardgasvrij maken van de woning combineert met versterking van woning. Dit betekent dat de werkzaamheden ook ingrijpende sloopwerkzaamheden inhouden. Het rapportcijfer heeft dus waarschijnlijk niet alleen betrekking op het verduurzamingstraject, maar ook op de versterkingsoperatie. Het aardgasvrij maken van een groot deel van de woningen elders in Nederland zal geen sloopwerkzaamheden omvatten. In dat soort woningen is goede communicatie over de werkzaamheden dus doorslaggevend voor het oordeel.
Aanbeveling: communiceer duidelijk over de werkzaamheden en over eventuele gemaakte fouten om ervaren overlast bij bewoners te verminderen.
(Enige) overlast bij werkzaamheden is vaak onoverkomelijk. Door hier duidelijk over te communiceren kan de overlast voor bewoners worden beperkt. Communiceer duidelijk wat bewoners kunnen verwachten en wanneer ze dit kunnen verwachten. Wees eerlijk over gemaakte fouten en helder over het oplossen ervan.
Veel bewoners vinden het lastig om te visualiseren hoe een aardgasvrije woning er in het echt uit gaat zien, hoe het aanvoelt en wat dat voor hen gaat betekenen. Daarom is het waardevol om bewoners te voorzien van voorbeelden en hen het (voor zover mogelijk) zelf te laten ervaren. Dit kan bijvoorbeeld in een modelwoning, waar het betreffende aardgasvrije alternatief al is geïnstalleerd. Dat kan ook met excursies naar modelwoningen als die niet in de eigen wijk of buurt aanwezig zijn. Een andere manier is door gebruik te maken van Virtual Reality, zoals regelmatig wordt gedaan bij een nieuwe wijkinrichting of zonne- en windparken. De TU Delft doet onderzoek naar de invloed van VR op het keuzegedrag van huurders bij renovatieprojecten. (Een kijkje voorbij de renovatie met virtual reality (tudelft.nl).
In de modelwoning in de Wageningse Benedenbuurt zijn oplossingen te zien en werden (pre-corona) kleinschalige meetings gehouden (Samen werkt het beter: bewonersparticipatie in de wijkaanpak | TNO). Er is daarvoor een lege huurwoning van een woningcorporatie ingericht, waarin een warmtewisselaar is geïnstalleerd. Bewoners uit de wijk zijn per straat uitgenodigd in de woonkamer voor informatie en dialoog. In het voorjaar van 2020 waren alle straten geweest. Bewoners ontmoetten elkaar bij bezichtigingen en leerden elkaar beter kennen. Bovendien vonden ze elkaar hierbij ook voor het gezamenlijk nemen van maatregelen, zoals spouwmuurisolatie, vloerverwarming en -isolatie, triple glas en/of nieuwe kozijnen.
De gemeente Venlo en woningcorperatie Woonwenz namen samen het initiatief voor de Woning van Morgen. De woning is ingericht rondom de thema’s nieuwe energie, klimaatadaptatie en circulariteit. “In de Woning van Morgen kun je onder andere zien hoe een afleverset voor het warmtenet eruit ziet, wat koken op inductie betekent, opties voor isolatie en hoe je energie bespaart.”
In Purmerend is er een dagboekje gemaakt waarin alle werkzaamheden worden toegelicht die in de woning worden uitgevoerd. In het dagboekje staat ook wat deze werkzaamheden concreet betekenen voor bewoners. Als er bijvoorbeeld geen elektriciteit is vanwege de werkzaamheden, dan is er ook even geen wifi en gaan klokken misschien achterlopen. Dit dagboekje is nog niet in de praktijk gebruikt (Woningen aardgasvrij: wat drijft en remt bewoners? | TNO).
De rapportage bevat gegevens van de bewoners, van degene die het huisbezoek heeft afgelegd, gegevens over de woning (onder meer de isolatiegraad), mogelijke oplossingen in de woning (stadsverwarming versus warmtepomp), de kosten van de verschillende oplossingen en de voorkeur van de bewoner. Er is ook aangegeven dat bewoners die kiezen voor een warmtepomp, alleen het basisbedrag vergoed krijgen dat beschikbaar is voor aansluiting op warmtenet. Deze rapportages worden samen met een brief bij de bewoners bezorgd. De brief bevat ook informatie over het spreekuur in de Gasinjetstraat en het verzoek om de intentieverklaring in te leveren binnen twee weken (De Purmerendse aanpak, Woningen aardgasvrij: wat drijft en remt bewoners? | TNO).
Het kan voor bewoners prettig zijn om te spreken met bewoners die het traject van een aardgasvrije woning al hebben doorlopen. Ze kunnen uit eerste hand horen wat de ervaringen zijn met het verbouwingsproces en het wonen in een aardgasvrije woning. Bewoners die het traject nog gaan doorlopen krijgen zo een beter beeld van wat dit inhoudt. Ook kan het voor bewoners makkelijker zijn om vragen te stellen aan elkaar in plaats van via de gemeente of een andere partij die verder van hen afstaat.
De duurzame huizenroute is een platform waarbij je in contact kunt komen met woningeigenaren die ervaring hebben opgedaan met het verduurzamen van hun woning.
Het is voor bewoners van belang dat ze vertrouwen hebben in het voorstel dat ze krijgen. Bewoners moeten vertrouwen hebben in de aanbiedende partij. Het kan zijn dat de gemeente gezien wordt als een betrouwbare partij, maar het is ook goed mogelijk dat door ervaringen uit het verleden bewoners geen vertrouwen hebben in de gemeente. Het kan dan helpen om het voorstel door of via een bewonerscollectief of via een plaatselijke culturele of sportvereniging te laten aanbieden.
Bewoners in een individueel traject hebben behoefte aan het delen van ervaringen gedurende en na afloop van de overstap naar aardgasvrij wonen.
Een aantal deelnemers heeft een zogenoemd ‘individueel traject’ doorlopen: Zij hebben op basis van een energie-advies een aantal maatregelen aanbevolen gekregen om hun woning aardgasvrij te maken. De soort maatregelen, en de manier van financieren kan erg verschillen tussen deze bewoners. Toch geven een aantal van deze bewoners aan behoefte te hebben gehad aan meer mogelijkheden om vragen, zorgen en ervaringen uit te wisselen. Zij geven aan dat de gemeente hier wellicht een rol in had kunnen spelen.
Aanbeveling: Stel bewoners in staat ervaringen uit te wisselen. Hierdoor kunnen bewoners op andere ideeën komen, hun eigen ideeën bevestigd of ontkracht zien, of hun zorgen over of tevredenheid met een keuze met elkaar delen.
Naast communicatie vanuit een professionele partij als de gemeente, hebben bewoners baat bij het onderling uitwisselen van ervaringen.
Uit dit onderzoek komt geen universele manier naar voren waarin dit het beste kan worden vormgegeven. De gemeente kan dit faciliteren door bijvoorbeeld een bewonersbijeenkomst te organiseren waar bewoners (ook) elkaar kunnen spreken. In één van de gemeentes werden bewoners die over gingen op een aardgasvrije woning benaderd om mee te werken aan een poster. Op deze poster wordt informatie gegeven over wat er in de woningen van de betreffende bewoners is gebeurd. Ook wordt het telefoonnummer van deze bewoners getoond zodat zij kunnen worden benaderd door andere bewoners.
Er komt een moment waarop het voorstel klaar is en wordt voorgelegd aan individuele woningeigenaren. Het is verstandig om voorbereid te zijn op verschillende soorten reacties op het voorstel. Reacties kunnen ook verschillen afhankelijk van het soort voorstel. Een voorstel voor aardgasvrije woningen kan meer gemengde reacties opleveren dan een voorstel om woningen (stap voor stap) te verduurzamen. Het is sowieso verstandig om te bepalen onder welke omstandigheden het voorstel voor woningeigenaren wel of geen doorgang vindt. Hoeveel bewoners moeten het voorstel accepteren om door te gaan met het plan?
Het is heel mooi als het voorstel door alle bewoners wordt omarmd. Een aantal andere scenario’s die zich kunnen voordoen zijn:
- Het voorstel wordt afgewezen door een (zeer) kleine groep bewoners
In dit scenario is het de moeite waard om te onderzoeken welke bewoners dit zijn en waarom ze het voorstel afwijzen. Als het een voorstel voor aardgasvrije woningen betreft, zou het erg jammer zijn als een selecte groep bewoners niet mee wil doen. Voor een kleine groep bewoners moet dan alsnog het bestaande gasnetwerk blijven en onderhouden worden. Er is nog geen juridisch mandaat om bestaande woningen van het gas af te halen.- Bewoners met een niet-Nederlandse achtergrond
Deze groep bewoners kan bijvoorbeeld moeite hebben met de taal, of is überhaupt minder betrokken geweest bij de ontwikkeling van het aanbod. Het kan ook zijn dat er weinig moeite is gedaan deze groep actief te betrekken. - Bewoners die van mening zijn dat aardgasvrij wonen niet zinvol is
Als iemand niet gelooft in de zin of noodzaak om meer duurzame of aardgasvrije woningen te realiseren, zal deze persoon ook niet snel geneigd zijn de eigen woning aan te pakken. - Bewoners die een (sterk) wantrouwen koesteren tegen de gemeente
Deze gevoelens hoeven niets te maken te hebben met de specifieke plannen voor aardgasvrij wonen. Bewoners kunnen andere negatieve ervaringen hebben met de gemeente in het algemeen waardoor ze plannen die zijn geïnitieerd door de gemeente überhaupt wantrouwen. - Bewoners met negatieve ervaringen met aardgasvrij (in het verleden)
Bewoners kunnen negatieve ervaringen hebben met bijvoorbeeld stadsverwarming in een eerdere woning, die bijvoorbeeld niet warm genoeg werd in de winter. Het kan zijn dat deze bewoners hierdoor niet meer open staan voor (een ander) aardgasvrij alternatief. - Bewoners die bang zijn de kosten niet op te kunnen brengen
Het kan zijn dat bewoners denken dat ze de kosten van een aardgasvrije woning niet kunnen dragen.
- Bewoners met een niet-Nederlandse achtergrond
Zo mogelijk is het verstandig om met deze bewoners persoonlijk te spreken om te kijken waarom zij het voorstel afwijzen en te kijken of er mogelijkheden zijn bepaalde zorgen of obstakels weg te nemen.
- Het voorstel wordt afgewezen door ongeveer de helft van de bewoners.
In dit het geval is het aan te raden om te onderzoeken waardoor deze tweedeling is ontstaan. Onderstaande zaken kunnen een rol spelen:- De inhoud van het voorstel
Het kan zijn dat de wensen, mogelijkheden of zorgen van bewoners (bijvoorbeeld ten aanzien van de kosten) onvoldoende zijn meegenomen in het voorstel. Het kan ook zijn dat een groep bewoners zich niet kan vinden in het voorgestelde aardgasvrije alternatief. - Vertrouwen in de uitvoerende organisatie
Het kan zijn dat bewoners niet zozeer tegen het voorstel zijn, maar zich afvragen wat het hen persoonlijk oplevert. Het is belangrijk dat een aardgasvrije woning niet alleen duurzamer is, maar bijvoorbeeld ook een comfortverbetering met zich meebrengt. - Bewoners zien geen toegevoegde waarde voor henzelf
Het kan zijn dat bewoners niet zozeer tegen het voorstel zijn, maar zich afvragen wat het hen persoonlijk oplevert. Het is belangrijk dat een aardgasvrije woning niet alleen duurzamer is, maar bijvoorbeeld ook een comfortverbetering met zich meebrengt.
- De inhoud van het voorstel
- Het voorstel wordt afgewezen door vrijwel alle bewoners.
Als dit het geval is, moet het voorstel terug naar de tekentafel. Er is weinig tot geen steun voor het aanbod. Redenen hiervoor kunnen zijn:- Bewoners zijn niet of nauwelijks betrokken geweest bij het maken van het voorstel
Het kan zijn dat het voorstel is ontworpen zonder de input van bewoners mee te nemen, maar er bijvoorbeeld vooral is gekeken naar de technische inpassingen of economische overwegingen. - Het voorstel is technisch niet haalbaar in veel woningen
Het is mogelijk dat het voorgestelde aardgasvrije alternatief niet goed in te passen is in de betreffende woningen. - Bewoners hebben geen vertrouwen in het proces
Het is voor bewoners niet duidelijk wat er wanneer gaat gebeuren met hun woning, of hebben geen vertrouwen in het beoogde proces of de tijdlijn. - Het voorstel vraagt een te hoge financiële bijdrage van bewoners
Uiteindelijk moet de overgang naar aardgasvrije woningen haalbaar en betaalbaar blijven voor bewoners. In het voorstel moet dan ook nagedacht worden wat een redelijke prijs is voor bewoners en duidelijk worden toegelicht hoe die prijs tot stand is gekomen. Als bewoners een bepaalde bijdrage moeten betalen is het ook goed om te communiceren of daar iets tegenover staat, zoals (op termijn) een lagere energierekening, of hogere waarde van de woning.
- Bewoners zijn niet of nauwelijks betrokken geweest bij het maken van het voorstel
Een manier om vroegtijdig interesse te polsen is door bewoners een intentieverklaring voor te leggen. Hierin kunnen ze aangeven of ze (waarschijnlijk) wel of geen gebruik gaan maken van het voorstel dat is ontwikkeld. Op basis van de respons ontstaat een beeld van hoe men tegenover het voorstel staat.
Zorg dat ruim van tevoren duidelijk is wanneer bewoners moeten beslissen of ze wel of niet meegaan in het voorstel. Denk vooraf na – of vraag na – hoeveel tijd de bewoners nodig hebben om over dit besluit na te denken en antwoord te krijgen op vragen die nog leven.
Een bewoner heeft alle papieren al ondertekend, maar is vervolgens gaan twijfelen. Deze bewoner voelt zich onder druk gezet. De bewoner komt langs bij het team in de Gasinjetstraat en spreekt een uur met het team. Het team benadrukt dat het de eigen keuze is van de bewoner om wel of niet mee te doen. Zo haalt het team de druk eraf bij de bewoner en neemt twijfels weg. De bewoner uit Purmerend besluit om weer mee te doen (De Purmerendse aanpak, Woningen aardgasvrij: wat drijft en remt bewoners? | TNO).
Er start een wekelijks spreekuur met Stadsverwarming Purmerend. Bewoners kunnen hun jaarnota meenemen en krijgen inzicht in hun energiekosten als ze overgaan naar stadsverwarming. Ongeveer 50 à 60 bewoners hebben dit gedaan.
Voor verschillende gebouweigenaren zijn subsidieregelingen ingericht, waaronder:
- De Investeringssubsidie duurzame energie en energiebesparing (ISDE), waarmee woningeigenaren en zakelijke gebruikers subsidie kunnen aanvragen voor de aanschaf van een zonneboiler, een warmtepomp, aansluiting op een warmtenet en isolatiemaatregelen;
- Subsidie energiebesparing eigen huis (SEEH) voor VvE’s: voor energiebesparende maatregelen of energieadvies;
- Subsidieregeling Aardgasvrije Huurwoningen (SAH)
- Regeling Vermindering Verhuurderheffing (RVV)
Het is voor bewoners van belang dat ze vertrouwen hebben in het voorstel dat ze krijgen. Bewoners moeten vertrouwen hebben in de aanbiedende partij. Het kan zijn dat de gemeente gezien wordt als een betrouwbare partij, maar het is ook goed mogelijk dat door ervaringen uit het verleden bewoners geen vertrouwen hebben in de gemeente. Het kan dan helpen om het voorstel door of via een bewonerscollectief of via een plaatselijke culturele of sportvereniging te laten aanbieden.
Bewoners hebben (veel) moeite met het regelen en coördineren van de aardgasvrije werkzaamheden tijdens de uitvoering.
Over het algemeen is er wel ondersteuning bij het in kaart brengen van geschikte financieringsmogelijkheden en duurzaamheidsmaatregelen in de woning. Bewoners die een individueel traject doorlopen geven echter vaak aan dat er in de stappen die daarna komen weinig tot geen ondersteuning beschikbaar is. Het zoeken, benaderen en selecteren van uitvoerders ligt bij de bewoner zelf. Daarnaast geven bewoners aan de coördinatie van verschillende partijen zoals de glaszetter, installateur van vloerverwarming, installateur van zonnepanelen, installateur van de warmtepomp (erg) lastig vinden. Dit is een belangrijk aandachtpunt in de transitie naar aardgasvrij wonen. Ook als bewoners positief staan tegenover een aardgasvrij huis, of zelfs al de eerste stappen hebben gezet, kunnen bewoners afhaken of ontmoedigd raken, omdat het uitvoeringstraject te ingewikkeld is en/of teveel tijd kost. Een aantal geïnterviewden had zelf (enige) bouwkundige kennis en ook deze bewoners gaven aan veel tijd en moeite in het traject te hebben gestopt.
Aanbeveling: help bewoners de uitvoeringsfase door. Het is van belang bewoners te ondersteunen bij het uitvoeren van aardgasvrije maatregelen.
Bewoners hebben advies nodig over geschikte maatregelen, help ze bij regelen van de financiën en het coördineren en regelen van aannemers en uitvoerders. Geef bewoners een duidelijke tijdslijn wanneer wat gaat gebeuren. Ook is het van belang dat er meer coördinatie plaatsvindt tussen uitvoerende partijen zodat de werkzaamheden voor versterking van de woning en het aardgasvrij maken van de woning beter op elkaar worden afgestemd.