Een klimaatneutraal energiesysteem voor Nederland
Nieuwe verkenning toont grenzen mogelijkheden

Nu de doelstellingen vanuit Europa en in Nederland verder zijn aangescherpt, zijn deze scenario studies opnieuw uitgevoerd. Ook nieuwe kennis, inzichten en technieken zijn hierin verwerkt. De verduurzaming is in het ene scenario (TRANSFORM) ambitieuzer dan het andere (ADAPT), maar in beide scenario’s worden doelstellingen voor broeikasgasreductie gehaald. In de nieuwe scenariostudie heeft de productie van chemicaliën en transportbrandstoffen in de Nederlandse industrie bijzondere aandacht gekregen.

De nieuwe scenariostudie gaat uit van nieuwe aangescherpte reductiedoelstellen voor broeikasgassen: 55% reductie ten opzichte van 1990 in 2030 (dat was bij de vorige scenariostudie 49%) en broeikasgasneutraliteit in 2050 (was 95% reductie), in lijn met het EU-beleid en het Regeerakkoord van Rutte IV. Ook zijn de techno-economische parameters van een groot aantal technologieën aangepast aan de laatste inzichten.

De nieuwe modelresultaten voor de ADAPT- en TRANSFORM-scenario’s worden in het paper bondig gepresenteerd. Een meer uitgebreide beschrijving van de scenario’s en de resultaten van de analyses is te vinden in het TNO-rapport ‘Towards a sustainable energy system for the Netherlands in 2050 – Scenario update and analysis of heat supply and chemical and fuel production from sustainable feedstocks’

Belangrijkste resultaten

De resultaten van deze nieuwe scenariostudie kunnen worden samengevat in de volgende kernboodschappen:

1. Nederland is in staat om in grote mate zelf te voorzien in de toekomstige energievraag met hernieuwbare energiebronnen. Wind– en zonne-energie zijn de belangrijkste bronnen en afhankelijk van de groei van de energievraag zal kernenergie deel kunnen uitmaken van de energiemix. Wel blijft Nederland voor fossiele brandstoffen van importen afhankelijk in de periode waarin het Nederlandse energiesysteem nog niet volledig is verduurzaamd. Er is ook een energiesysteem mogelijk waarin fossiele brandstoffen in 2050 een rol blijven spelen, en dat toch voldoet aan de Europese broeikasgasreductiedoelen. Windenergie Zonne-energie Kernenergie

2. Een toekomstig energiesysteem met ambitieuze duurzaamheidsambities hoeft niet duurder te zijn dan een energiesysteem waarmee Nederland wel voldoet aan de in Europa afgesproken reductiedoelen, maar waarin de transitie minder ver is doorgevoerd.

3. De elektriciteitsvraag groeit fors van 110 TWh nu naar ruim 300 TWh tot mogelijk meer dan de 500 TWh in 2050. Naast elektrificatie van energiegebruik in alle eindgebruikerssectoren is de groei vooral afhankelijk van de vraag naar waterstof vanuit de industrie en in hoeverre deze in Nederland uit groene stroom wordt geproduceerd. Waterstof

4. Voor het produceren van duurzame chemicaliën en kunststoffen zijn, naast gerecyclede plastics, biogrondstoffen nodig. Biogrondstoffen zijn ook nodig voor biobrandstoffen voor onder meer de luchtvaart. Biogrondstoffen moeten voor een deel worden geïmporteerd, omdat Nederland hier zelf onvoldoende in kan voorzien. Biomassa

5. Negatieve emissies zijn nodig om bepaalde moeilijk te reduceren broeikasgasemissies te compenseren en zo in 2050 broeikasgasneutraliteit te bereiken. Negatieve emissies kunnen worden gerealiseerd door CO₂ afkomstig uit biomassa of uit de lucht op te slaan in lege gasvelden, of bijvoorbeeld meer bomen aan te planten die CO₂ uit de lucht vastleggen. CO₂-opslag en -hergebruik

Scenario’s klimaatneutraal energiesysteem

De scenario’s laten zien hoe een klimaatneutraal energiesysteem in Nederland kan worden gerealiseerd bij twee toekomstbeelden met verschillende verduurzamingsambities. Uitgangspunt daarbij is het streven naar een energiesysteem met de laagste maatschappelijke kosten. De scenario’s geven inzicht in de mogelijke ontwikkeling van het toekomstige Nederlandse energiesysteem. Op basis daarvan zijn aanbevelingen geformuleerd voor het Nederlandse energie- en klimaatbeleid:

Elektriciteit, waterstof en warmte

• Houd rekening met een groei van de elektriciteitsvraag van ca. 110 TWh tot boven de 300 TWh in 2050 (en mogelijk zelfs boven de 500 TWh). Naast elektrificatie van energiegebruik in de verschillende eindgebruikerssectoren is de groei vooral afhankelijk van de vraag naar waterstof vanuit de industrie en in hoeverre deze in Nederland kosteneffectief via elektrolyse kan worden geproduceerd.
• Zet kernenergie, als optie voor CO₂-vrije elektriciteit, in wanneer de elektriciteitsvraag boven de productie uitkomt van hernieuwbare energie .
• Stimuleer het gebruik van restwarmte in de industrie binnen de industriesector zelf en voor energielevering via warmtenetten aan gebouwde omgeving en glastuinbouw.

Brandstoffen, grondstoffen en CO₂

• Stimuleer de Nederlandse chemische industrie tot omschakelen van fossiele naar hernieuwbare grondstoffen en gerecyclede plastics.
• Stimuleer de ontwikkeling van productie voor biobrandstoffen, met name voor de lucht- en scheepvaart.
• Zorg voor voldoende beschikbaarheid van biogrondstoffen voor productie van chemicaliën en biobrandstoffen.
• Faciliteer de import van energiedragers, grondstoffen en halffabricaten. Import van waterstof, maar in het bijzonder van koolstofhoudende producten, kan de groei van in Nederland geproduceerde elektriciteit en waterstof verkleinen en, als de importprijs lager is dan de kostprijs bij binnenlandse productie, leiden tot lagere systeemkosten.
• Stimuleer de ontwikkeling en toepassing van technologie voor CO₂-afvang uit industriële processen en uit de lucht.
• Maak opslag van tenminste 10 tot 20 Mton CO₂ per jaar mogelijk.

Gebruik en besparing

• Richt beleid op het verlagen van consumptie van producten en diensten die veel energie en grondstoffen vragen.
• Stel energiebesparingsdoelen voor alle sectoren.
• Richt beleid in dat zorgt dat alle groepen in de samenleving mee gaan in de transitie - zowel arme als rijke huishoudens.

Onderzoek

• Bevorder onderzoek waarmee kennis en inzichten worden vergroot rond ontwikkelingen die nog onzeker zijn, zoals duurzame brandstoffen in de zeescheepvaart en consequenties van de import van energiedragers en grondstoffen voor de coproductie van biobrandstoffen en duurzame chemicaliën.
• Laat, ter ondersteuning van het energie- en klimaatbeleid, in de komende jaren periodiek (om de twee tot drie jaar) een scenariostudie uitvoeren naar de langetermijnontwikkelingen van het Nederlandse energiesysteem.