Uit de monitor blijkt dat er flinke stappen zijn gezet: veel woningen zijn verbeterd met kleine ingrepen, huishoudens weten steeds beter hoe ze hun energie-uitgaven beheersbaar kunnen houden en er zijn ambitieuze plannen en afspraken voor woningrenovaties. De plannen voor de langere termijn blijven nog onduidelijk. Ook de warmtetransitie speelt hier in een belangrijke rol, want hoe worden de kosten voor huishoudens beheersbaar gehouden? Wat gebeurt er wanneer warmtenetten geen optie zijn? En wie moeten er investeren?
Voor deze editie van de monitor heeft TNO naast beleidsmedewerkers bij gemeenten ookmedewerkers bij woningcorporaties gevraagd een vergelijkbare enquête in te vullen. Daarmee is een gebalanceerd beeld geschetst over de voortgang op het gebied van energiearmoede beleid en de knelpunten bij de samenwerking tussen gemeenten en woningcorporaties op het gebied van verduurzaming.
Woningcorporaties en energiearmoede
Woningcorporaties geven aan dat ze voldoende kennis en handelingsperspectief hebben om energiearmoede aan te pakken. Gemeenten gaven in eerdere monitors al aan dat het lastig is om huishoudens in energiearmoede te identificeren en ook woningcorporaties geven aan dat het lastig is om daar een goed beeld van te krijgen. Een derde van de respondenten geeft aan dat huishoudens in energiearmoede geen voorrang krijgen bij de woningrenovaties.
80% van de respondenten onder woningcorporaties vindt dat de gemeente woningcorporaties beter kunnen ondersteunen met slimmer gebruik van mensen en middelen. Ze hebben het dan onder andere over de inzet energiecoaches.
Effectmetingen steunmaatregelen energiearmoede
Gemeenten en energiearmoede
Bij de gemeente blijven drie belangrijke uitdagingen bestaan voor de uitvoering van het energiearmoedebeleid die ook al in eerdere monitors naar voren kwamen:
Energiearmoedebeleid bij gemeenten: vooruitgang, variatie en (de noodzaak voor) visie
Bereiken doelgroep: De helft van de gemeenten heeft een duidelijk beeld van wie tot de groep energiearme huishoudens behoort. Slechts 35% van de gemeentelijke respondenten geeft aan dat zij ook daadwerkelijk deze huishoudens effectief bereikt. Net als in de vorige editie geeft slechts de helft van de respondenten aan dat de instrumenten die ze inzetten effectief zijn.
Regie op rijksniveau: Aanvullende middelen en betere regie vanuit de Rijksoverheid zijn van belang om energiearmoede effectief aan te pakken.
Toekomstperspectief: Respondenten blijven bezorgd over het risico op sociale en financiële problemen van de huishoudens in energiearmoede. Er is duidelijk minder vertrouwen in voldoende politieke steun voor een structurele aanpak van energiearmoede.
Samenwerking gemeenten en woningcorporaties
Zowel gemeenten als woningcorporaties vinden dat de samenwerking (best) goed gaat, maar ook dat het mogelijk is om te versnellen door beter samen te werken. Gemeenten kunnen voortvarender aan de slag om obstakels weg te nemen, zoals bij vergunningverlening en natuurbescherming. Gemeenten kunnen ook een regierol nemen bij het aanpakken van frictie en vertraging bij gespikkeld bezit en VVE’s.
Om te komen tot betere afstemming van plannen, heldere afspraken en een duidelijke taakverdeling, is het belangrijk om tijdig plannen te delen. Zowel gemeenten als woningcorporaties zouden onder andere gebiedsontwikkelings- en vastgoedplannen sneller kunnen delen. Woningcorporaties zouden ook graag zien dat gemeenten het proces en de richting van de warmtetransitie proactiever delen.
Een meerderheid van de respondenten bij woningcorporaties is (sterk) tegen bindende doelstellingen vanuit de Rijksoverheid. Tweederde van de gemeenten zouden dat juist wel graag willen. Denk hierbij aan doelstellingen die gelden voor alle gemeenten en woningcorporaties. Ruim de helft van de woningcorporaties wil ook liever geen bindende afspraken met gemeenten, terwijl 70% van de gemeentelijke respondenten dit wel een goed idee vindt. Respondenten die hier wel een voorstander van zijn, geven in de open vragen wel aan dat ze niet verwachten dat bindende afspraken alleen de bestaande knelpunten zullen wegnemen.
Landelijk onderzoeksprogramma energiearmoede
Dit rapport is onderdeel van het Landelijk onderzoeksprogramma energiearmoede. Binnen dit programma zijn meer feiten en cijfers, onderzoek naar beleid in de praktijk en goede praktijken beschikbaar.
Podcast ‘Energiearmoede uitgelegd’
Luister ook deze aflevering van de podcast-serie ‘De energietransitie uitgelegd’ over energiearmoede.
We vragen expert Koen Straver onder andere naar het verschil tussen armoede en energiearmoede, de omvang van energiearmoede in Nederland en de uitdagingen in de aanpak van energiearmoede.
