Afschakelen van zonnepanelen niet gelijk verdeeld
Hoe verdelen we de lasten op een rechtvaardige manier?

De problemen met de afschakelende zonnepanelen komen voort uit toenemende congestie op laagspanningsnetten. In de nabije toekomst wordt een grote groei van het aantal elektrische voertuigen en warmtepompen verwacht, waardoor er ook congestie aan de afnamekant kan ontstaan, ook hier met verschillen tussen huishoudens. 

Zonnepaneelinstallaties geven geen melding wanneer ze afschakelen, en eigenaren van zonnepanelen hebben het meestal niet in de gaten dat ze inkomsten mislopen. De oplossing zit soms in het aanpassen van de installatie in huis, maar vaak ligt de oorzaak in het net. Netbeheerders hebben echter niet de capaciteit om het net te verzwaren op basis van individuele klachten. Als gevolg daarvan komt het dus voor dat zonnepanelen afschakelen, maar bij sommige huishoudens schakelen de zonnepanelen vaker af dan bij buren verderop in de straat of in een andere wijk of stad. De lasten van een overvol elektriciteitsnet worden dus niet eerlijk verdeeld.

Wie wordt er afgeschakeld?

Om de energie te transporteren is het nodig dat de elektrische spanning op de plek van opwek hoger is dan op de plek van verbruik. Het verschil in spanning tussen die twee punten wordt bepaald door twee factoren: de stroom door de kabels en de elektrische weerstand van die kabels. Stel je hebt een wijk met veel zonnepanelen en een zonnige dag met weinig verbruik in de wijk. De door de zonnepanelen geproduceerde stroom gaat dan via gedeelde kabels en een transformator naar het elektriciteitsnet. Degene die verder afzit van de transformator, heeft meer spanning nodig om boven de spanning uit te komen van de buurman die dichter bij de transformator is aangesloten. Bij het huis dat verder afligt van de transformator wordt dan eerder het kritieke punt bereikt dat de zonnepanelen worden afgeschakeld, waardoor dit huis in de praktijk altijd als eerste wordt afgeschakeld. Dit speelt vooral in wijken met langere en dunnere kabels, die als gevolg daarvan een hogere elektrische weerstand hebben.  

Wat kunnen eigenaren en installateurs doen?

De netbeheerders geven enkele adviezen aan consumenten en installateurs om de congestie te verminderen en afschakelen van zonnepanelen te voorkomen:

• Richt zonnepanelen op het westen of oosten. Hiermee wordt de hoogste piek rond het middaguur vermeden. Dat is ook het moment waarop er weinig elektriciteit verbruikt wordt op het net. De opbrengst verschuift daarmee naar de ochtend of de late middag. Op deze momenten zijn de bewoners vaker thuis en kunnen ze zelf de energie gebruiken.
• Gebruik op zonnige momenten zelf zoveel mogelijk de opgewekte energie. Deze oplossing vereist het slim kunnen sturen van apparaten zoals witgoed, boilers en het laadsysteem van elektrische voertuigen, en vraagt ook een gedragsverandering van gebruikers. Vraagsturing is nog geen gemeengoed en vraagt om kennis en handigheid van de gebruiker. Niet Iedereen zal in dezelfde mate bij deze ontwikkelingen aan kunnen haken. De rol van vraagsturing in het Nederlandse elektriciteitssysteem 2030-2050
• Met een thuisbatterij kunnen huishoudens de opgewekte piek van zonne-energie tijdelijk opslaan om later te gebruiken. Batterijen zijn echter nog kostbaar.
• Andere adviezen voor installatie omvatten onder andere gebruik van dikkere en kortere kabels, fase-selectie en begrenzing van het piekvermogen.

Hoewel de netbeheerder geen verplichting heeft om onder alle omstandigheden teruggeleverde stroom op zijn net toe te laten, is er wel een inspanningsverplichting om het netwerk aan te passen en afschakelen te voorkomen. Huishoudens geven aan wel begrip te hebben voor het feit dat het afschakelen nu nodig is, maar de manier waarop dit nu gebeurt, wordt wel gezien als oneerlijk. Ze hebben behoefte aan kennis over hoe en wanneer er wordt afgeschakeld en ze zouden graag meer evenredigheid zien in het afschakelen tussen de huizen. Bij het ontwikkelen van oplossingen is het belangrijk oog te hebben voor deze energierechtvaardigheid .