Over rechtvaardigheid in het klimaatbeleid
Het WRR-rapport ‘Rechtvaardigheid in klimaatbeleid: Over de verdeling van klimaatkosten’ speelt vaak een prominente rol in beleid rond klimaatrechtvaardigheid. In het nationale Klimaatplan is het werken met de verdelende rechtvaardigheidsprincipes uit het WRR-rapport een feit. Daarnaast wijst onderzoek uit dat rechtvaardigheid een essentiële pijler is voor maatschappelijk draagvlak in klimaatbeleid. Een eerlijke verdeling van de lasten en lusten binnen Nederland is onmisbaar om dit draagvlak te behouden en te versterken.
Draagvlak voor klimaatbeleid: wat willen burgers (niet)?
Gedeeld begrip ontwikkelen
Rechtvaardigheid is een relatief nieuw thema in het klimaatbeleid. Een gedeelde taal en een eenduidig referentiekader ontbreken nog vaak. Het is daardoor ook onduidelijk op welke manier ‘rechtvaardig’ provinciaal beleid moet worden opgesteld.
Het is nodig om een gemeenschappelijke taal en een gedeeld referentiekader te ontwikkelen rondom rechtvaardigheid in klimaatbeleid. Een goed voorbeeld is de aanpak van de sector Mobiliteit in Noord-Holland (zie rapport, p.32). Dit maakt het mogelijk voor ambtenaren en bestuurders om:
- Bewustwording en een kader voor rechtvaardigheid te creëren;
- Effectiever te werken met verdelingsprincipes;
- Bestaande onrechtvaardigheden expliciet te erkennen en gericht aan te pakken.
Operationaliseren en meetbaar maken
Een eenduidige operationalisering van rechtvaardigheid is essentieel om gericht te kunnen sturen binnen het klimaatbeleid. Met heldere doelen en indicatoren, gecombineerd met systematische voortgangsmonitoring, is het mogelijk de effectiviteit van beleid te verbeteren en de impact ervan meetbaar en inzichtelijk te maken.
Om rechtvaardigheid concreet en meetbaar te maken binnen beleid, is het belangrijk om:
- Rechtvaardigheid onderdeel te maken van monitoring en evaluatie;
- Rechtvaardigheid expliciet te verankeren in beleidsdocumenten en verantwoordelijkheidskaders.
Institutionaliseren klimaatrechtvaardigheid
Om te waarborgen dat klimaatrechtvaardigheid niet over het hoofd wordt gezien in het beleidsproces, is een structureel mechanisme noodzakelijk. Institutionele borging zorgt ervoor dat rechtvaardigheid ook in een beleidscontext met concurrerende prioriteiten een prominente plaats behoudt.
De provincie kan een faciliterende en stimulerende rol spelen door samen te werken met interne en externe belanghebbenden:
- Werk samen met het Rijk en andere overheden, waarbij de provincie een coördinerende en faciliterende rol op zich neemt. Organiseer gezamenlijke initiatieven, zoals een congres over klimaatrechtvaardigheid (bijvoorbeeld geïnspireerd door Provincie Zuid-Holland), om een gedeelde visie te ontwikkelen en regionale en lokale toepassingen van rechtvaardigheid verder uit te werken.
- Gebruik bestaande beleidsinstrumenten, zoals subsidieverordeningen, om het gebruik van rechtvaardigheid te stimuleren en te normaliseren. Formuleer expliciete voorwaarden die rechtvaardigheidsprincipes centraal stellen, waarbij subsidieaanvragers moeten aantonen hoe zij bijdragen aan een eerlijke verdeling van lasten en lusten.
- Bouw expliciete checks en evaluatiemomenten in beleidsprocessen in om te waarborgen dat rechtvaardigheid consistent wordt meegenomen. Integreer rechtvaardigheid in alle fasen van beleid, van ontwikkeling tot implementatie en monitoring, om het blijvend te waarborgen. Bijvoorbeeld door rechtvaardigheidsoverwegingen als onderdeel van nota’s te verankeren.
