Innovatieroadmap warmteopslag voor de gebouwde omgeving
De innovaties en randvoorwaarden die nodig zijn voor grootschalige implementatie van warmteopslagtechnologie in Nederland

Warmteopslag essentieel voor energietransitie

De rol van warmteopslag wordt steeds belangrijker in het energiesysteem . Warmteopslag kan bijvoorbeeld netcongestie verminderen het aardgasgebruik verlagen, en duurzame opwek beter benutten Nederland is koploper in de aanleg van Warmte Koude Opslag (WKO) en behoort tot de wereldwijde voorhoede bij de ontwikkeling van hoge temperatuur warmteopslag in de ondergrond (HTO), thermochemische materialen (TCM) en faseovergangsmaterialen (PCM’s). Ondanks deze sterke positie zijn er nog uitdagingen voor grootschalige toepassing, zowel op technisch vlak (opslagtermijn, vermogen, rendement) als op organisatorisch gebied (kostenverdeling, ruimtegebruik en systeemintegratie).

Nieuwe innovatieroadmap warmteopslag

De hernieuwde Innovatieroadmap warmteopslag beschrijft voor verschillende warmteopslagtechnologieën de technische innovaties en niet-technische randvoorwaarden die volgens de grote groep geconsulteerde stakeholders nodig zijn voor grootschalige implementatie in de Nederlandse gebouwde omgeving. Zo draagt de roadmap bij aan een gezamenlijk, breed gedragen beeld van de huidige technologische ontwikkelingen op het gebied van warmteopslagtechnologie in Nederland.

De Innovatieroadmap laat zien dat Nederland een breed scala aan warmteopslagtechnieken in ontwikkeling heeft die bijdragen aan het behalen van de klimaatdoelen voor 2050. Er zijn veel ontwikkelaars actief en verschillende technieken staan op het punt de markt te betreden. Enkele nieuwe technologieën hebben recent de markt bereikt (TRL 8-9). Toch blijft grootschalige marktimplementatie achter. Als oorzaken worden onder andere genoemd het gebrek aan kennis en ervaring bij het grote publiek over zowel centrale als decentrale warmteopslag. Mede hierdoor wordt warmteopslagtechnologie nog niet standaard meegenomen in verduurzamingsplannen.

Betere informatievoorziening

Meer informatievoorziening rond het onderwerp is een eerste stap om dit te verbeteren. Dit kan bijvoorbeeld door het delen van resultaten uit modelstudies en demo- en pilotsystemen uit onderzoek en best practice situaties onder particulieren en bedrijven en door het opzetten van een kennisbank. Daarnaast kan de kennispositie verder versterkt worden met een gezamenlijke aanpak en communityvorming bij stakeholders.

Aanvullende investering en ondersteuning
Ook is er aanvullende investering en ondersteuning nodig, bijvoorbeeld in de vorm van langjarige subsidieprogramma’s voor technologieën in de laatste ontwikkelingsfasen (TRL 5-8) en met gericht beleid voor technologieën in de vroege marktfase (TRL 9+). Duidelijke regelgeving, standaarden en normering zullen onzekerheid bij gebruikers en investeerders verminderen en zo bijdragen aan een snellere adoptie van warmteopslagtechnologie.

Aanbevelingen voor versnelde implementatie

Om op korte, middellange en lange termijn de implementatie van warmteopslagtechnologieën te verbeteren, geeft de roadmap 3 aanbevelingen:

1. Subsidie en financiering: er moet een eerlijk speelveld komen voor warmteopslag, zowel bij centrale als decentrale toepassingen, vergeleken met andere opslagtechnologieën (zoals elektrische opslag) en energievoorzieningstechnologieën. Potentiële financiers dienen bekend te zijn met de mogelijke verdienmodellen van warmteopslag. De waarde van warmteopslag moet worden herzien, waarbij rekening wordt gehouden met hoe warmteopslag als flexibiliteitsmiddel de totale maatschappelijke kosten van het toekomstige energiesysteem kan verlagen door duurzame opwerk beter te benutten.

2. Integratie en sectorkoppeling: er is meer aandacht nodig voor de inpassing van warmteopslagtechnologie in het energiesysteem. Dit kan via modelstudies die de kennis over warmteopslag binnen relevante sectoren vergroten. Er moet duidelijkheid komen over hoe warmteopslag kan worden ingezet voor het oplossen van problemen in de elektriciteitsvoorziening (use-cases) en hoe de bijbehorende maatschappelijke voordelen kunnen bijdragen aan de businesscase. Hiervoor is een update van de regelgeving noodzakelijk, aangezien de huidige regelgeving vaak gericht is op gas en elektriciteit met een lineaire vraag-aanbodrelatie in plaats van op flexibiliteit.

3. Internationale kennisuitwisseling: door kennisuitwisseling kan Nederlandse warmteopslagtechnologie een grotere rol spelen in buitenlandse toepassingen, wat exportmogelijkheden creëert. Tegelijkertijd kan de ervaring met warmte en warmteopslag in omringende landen als voorbeeld gelden en moeten we open staan voor de toepassing van buitenlandse expertise op de Nederlandse markt.