Wat zijn biedzones?
De Europese elektriciteitsmarkt is opgedeeld in biedzone s, waarbij voor de meeste landen geldt dat elk land één biedzone vormt. Binnen een biedzone kunnen transacties worden aangegaan zonder rekening te houden met eventuele congesties in het net. Tussen biedzones ontstaan wel prijsverschillen als gevolg van beperkte interconnectiecapaciteit .
Door meer biedzones worden de beperkingen van het elektriciteitsnetwerk beter meegenomen in de prijsvorming, d.w.z. elektriciteitsprijzen op groothandelsmarkt (NB dit zijn geen eindgebruikersprijzen). De prijsvorming sluit daardoor beter aan op de fysieke realiteit en er zijn na de elektriciteitshandel minder corrigerende acties door netbeheerders nodig (congestiemanagement in de vorm van redispatch).
Interconnectiecapaciteit
Uit het FLEXNET-project (2017) bleek dat meer interconnectiecapaciteit een belangrijke, zo niet de belangrijkste mogelijkheid is om flexibiliteit te creëren in het energiesysteem . Europese regelgeving uit 2019 verplicht lidstaten om per eind 2025 veel meer interconnectiecapaciteit beschikbaar te stellen voor elektriciteitshandel: minimaal 70% van de capaciteit op kritische netwerkelementen voor grensoverschrijdende handel. Uitbreiding van de fysieke interconnectiecapaciteit met extra lijnen, kabels en transformatoren duurt vaak 10 jaar of langer en is daarom op deze termijn geen oplossing. Dit betekent dat bestaande interconnectiecapaciteit veel efficiënter gebruikt moet gaan worden. Dit kan door meer biedzones te introduceren.
Effecten introductie meer biedzones
Voor deze analyse is gebruik gemaakt van het COMPETES-elektriciteitsmarktmodel. De volgende effecten van de introductie van meer biedzones in Nederland en Duitsland zijn naar voren gekomen:
- Effecten op netto welvaart en CO2-emissies
Het onderzoek laat zien dat meer beschikbare interconnectiecapaciteit en biedzones in Duitsland en Nederland leiden tot stijging van de maatschappelijk welvaart met ca € 480 miljoen per jaar en tot een beperkte afname van CO2-emissies met circa 5 Mton per jaar, beide voor EU-27+ in 2030. - Producenten en consumenten
Het onderzoek laat zien dat vooral producenten profiteren van meer beschikbare interconnectiecapaciteit; voor EU-27+ neemt het producentensurplus toe met € 928 miljoen per jaar, terwijl het consumenten surplus daalt met € 409 miljoen per jaar. - Netbeheerders
Enerzijds betekent meer beschikbare netcapaciteit minder congestie-inkomsten, anderzijds betekent meer biedzones dat er meer grenzen zijn waarop congestie-inkomsten worden behaald. Het netto-effect is dat de congestie-inkomsten met € 43 miljoen per jaar dalen. Veronderstellingen over de vormgeving van congestiemanagement in de huidige situatie hebben een belangrijke impact op dit resultaat. - Herverdelingseffecten tussen en binnen landen
Meer beschikbare interconnectiecapaciteit betekent dat handelspatronen tussen landen veranderen; sommige landen exporteren meer tegen hogere prijzen, anderen importeren meer tegen lagere prijzen. Dit beïnvloedt ook de betalingen tussen landen en stakeholders. Deze verschuivingen zijn veel groter dan het netto welvaartseffect. - Elektriciteitsprijzen
De introductie van biedzones leidt tot prijsverschillen op groothandelsmarkten van ongeveer 16-19 €/MWh tussen respectievelijk het noorden en midden, en het zuiden van Duitsland. Prijsverschillen in Nederland zijn beperkt tot ca 1 €/MWh tussen het noorden en midden van Nederland. Er is geen prijsverschil zichtbaar tussen het midden en zuiden van Nederland. Dit suggereert dat de structurele congestie in Duitsland aanzienlijk is, maar in Nederland beperkt. - Flexibiliteit
Meer flexibiliteitsaanbod door meer beschikbare interconnectiecapaciteit betekent dat in Nederland minder curtailment van duurzame elektriciteitsproductie nodig is, waardoor er minder energie verloren gaat. Hoewel Nederlandse gascentrales netto circa 7,5 TWh meer elektriciteit produceren zijn de effecten op flexibiliteitslevering door gasgestookte centrales en vraagrespons e beperkt.
Bij de beoordeling van biedzones spelen ook diverse andere, vaak lastig te kwantificeren effecten een rol zoals het effect op marktliquiditeit en transactiekosten. Deze andere relevante effecten voor de beoordeling van biedzones zijn niet geanalyseerd.
