Afschakelende zonnepanelen en energierechtvaardigheid
Een verkenning van mogelijkheden om de lasten rechtvaardig te verdelen

Voor de beoordeling van de alternatieven voor de huidige vorm van afschakeling is gekeken naar 8 hoofdcriteria: effectiviteit, rechtvaardigheid, technische haalbaarheid, financieel, niet-financiële aspecten (ruimtebeslag, milieu-impact), juridische haalbaarheid, draagvlak en volwassenheid. Hieronder zijn de belangrijkste alternatieven op een rijtje gezet.

Een makkelijke oplossing bestaat niet voor het probleem van afschakelende zonnepanelen en de ongelijke verdeling hierin. Geen van de onderzochte alternatieven zal het probleem volledig oplossen. Vrijwel alle geïdentificeerde oplossingen vereisen een flinke investering in ontwikkeling van technologie, aanpassing van juridische kaders, en/of financiële middelen en kennen veelal ook een langere implementatietijd.

Netverzwaring

Netverzwaring is een structurele oplossing, die sowieso nodig is voor de toenemende vraag naar energielevering en de aanpak van netcongestie . De verwachting van de netbeheerders is echter dat netverzwaring het tempo niet kan bijbenen en dat tot aan 2030 het probleem van overspanning zal toenemen, waarna onderspanning het grootste probleem wordt. Aanvullende maatregelen zijn daarom nodig.

Beëindiging salderingsregeling

Het beëindigen van de salderingsregeling (inmiddels is besloten dat de salderingsregeling per 1 januari 2027 verdwijnt) ligt om meerdere redenen voor de hand. Zo lopen de kosten voor energieleveranciers op en ontstaat er toenemende ongelijkheid tussen huishoudens met en zonder zonnepanelen. Deze oplossing scoort ook hoog op rechtvaardigheid en effectiviteit voor afschakelende zonnepanelen. De verwachting is dat afschaffing leidt tot een hoger eigengebruik van zonne-energie en kleinere nieuwe installaties. Daardoor ontstaat er minder snel overspanning op het net en zal afschakeling van zonnepanelen minder vaak nodig zijn. Ook is de oplossing transparant.

Hoewel het probleem daarmee nog niet volledig wordt opgelost, zorgt het afschaffen van de salderingsregeling wel voor een prikkel voor de introductie van andere producten en diensten die huishoudens ondersteunen bij het optimaliseren van zelfverbruik. Een voorbeeld hiervan is een home energy management system (HEMS), eventueel in combinatie met de opslag van energie in een thuisbatterij of boiler.

Aanpassen structuur van nettarieven

De bestaande dynamische energietarieven vormen een prikkel voor energiebewust energieverbruik. Gedifferentieerde nettarieven kunnen op een vergelijkbare manier een prikkel vormen om netbewust energie te gebruiken of te leveren. Nettarieven zijn dan lager op het moment dat er voldoende transportcapaciteit is en hoger als er netcongestie dreigt.

Overige oplossingen

Enkele andere oplossingen zijn makkelijker in te voeren en kunnen wellicht aanvullende verlichting bieden op de kortere en middellange termijn aan huishoudens die nu al problemen ervaren. Het gaat dan onder andere om het gebruik van lagere capaciteit omvormers en omvormers met een slimme dynamische vermogensbeperking. Deze oplossingen richten zich heel specifiek op het afschakelen van zonnepanelen, terwijl de eerdergenoemde oplossingen breder effect hebben, ook voor mensen zonder zonnepanelen.