Van aanpak van energiearmoede naar een inclusieve energietransitie

De extreme prijzen voor gas zetten de Nederlandse maatschappij op scherp. De energiecrisis legt de kwetsbaarheid van het oude energiesysteem bloot. Ruim 800.000 Nederlanders dreigen door hoge energieprijzen hun vaste lasten niet meer te kunnen betalen (CPB,2022). Er is dus snel meer nodig om te komen tot een inclusievere energietransitie.

“Het sociale en technische karakter van energiearmoede vraagt om een nauwe verbinding binnen gemeentelijke organisaties tussen de domeinen duurzaamheid-, welzijn en de gebouwde omgeving.”

Berend Potjer

Vanuit gemeenten, het maatschappelijk middenveld, buurtorganisaties en coöperatieven komen de schouders er nu echt onder. Zo zijn er honderden energiecoaches en conciërges die kleine maatregelen aanbrengen, betaald en vrijwillig. Het is goed dat er compenserende maatregelen zijn voor bewoners, zoals het prijsplafond en de energietoeslag. Deze maatregelen zijn nu nodig om rust te brengen, maar dit moet ons er niet van weerhouden aan de slag gaan met langdurig beleid om energiearmoede te voorkomen en te streven naar een inclusieve energietransitie.

Verbinding binnen gemeentelijke organisaties

Het is niet altijd makkelijk voor gemeente om aan die lange termijn te werken. De druk op gemeenten om deze winter met goede maatregelen te komen is hoog. De middelen die gemeenten hebben ontvangen van het Rijk om energiearmoede aan te pakken zijn welkom en met deze middelen kunnen gemeenten de eerste stappen zetten. Maar ook is duidelijk dat een langetermijn-inzet nodig is. Kortdurende programma’s om noodzakelijke pleisters te plakken bieden niet vanzelfsprekend handvatten om aan de lange termijn te werken. Het sociale en technische karakter van energiearmoede vraagt om een nauwe verbinding binnen gemeentelijke organisaties tussen de domeinen duurzaamheid-, welzijn en de gebouwde omgeving. Energiearmoede is het koppelen van de duurzaamheidsopgave aan bredere welzijnsvraagstukken. Met grote portefeuilles en drukke agenda’s is het niet altijd makkelijk om collega’s goed te vinden en verbinding te creëren.

De energiecrisis heeft als voordeel dat we als overheid bij mensen thuis kunnen komen, hulp kunnen aanbieden. Deze momenten zijn waardevol. Daarom moeten we ervoor zorgen dat deze momenten gebruikt worden om verder te kijken. Niet alleen één moment om kleine maatregelen aan te brengen, maar inzetten op langdurige bewustwording, betrokkenheid en eigenaarschap. Daarom stimuleren wij gemeenten om met lokale partijen te werken.

Burgers met eigenaarschap

De energietransitie kan, mits goed vormgegeven, de sociale veerkracht van wijken versterken en de sociale transitie die nodig is in de hand werken. Daarom zetten we bij de provincie Zuid-Holland in op een inclusieve energietransitie. Dit betekent dat we het momentum willen gebruiken om een wezenlijke verandering aan te brengen in het systeem. In het gedroomde nieuwe energiesysteem veranderen burgers van passieve consument steeds meer naar burgers met eigenaarschap over het energiesysteem. Lokale initiatieven en een sterk maatschappelijk middenveld moeten hiervoor zorgen. In Zuid-Holland zetten we daarom in op eigenaarschap via lokale initiatieven, de koppeling met opleidingen en werk, en bewustwording. We stimuleren gemeenten en lokale initiatieven om de uitvoering nu en op lange termijn samen op te pakken. Zo zetten we in op een inclusieve energietransitie.