Analysing the Beyond Growth Debate
Effect van economisch systeem op de energietransitie

De onderzochte concepten zijn onder andere ‘Groene Groei’, ‘Degrowth’, ‘Postgrowth’, ‘Mission Economy’, ‘Doughnout economy’, ‘Buen vivir’, ‘Great Mindshift’, ‘Purpose economy’ en ‘Brede Welvaart’. Van een aantal worden hieronder de belangrijkste uitgangspunten, de potentie en de valkuilen op een rijtje gezet.

Groene Groei

• Belangrijkste uitgangspunt: Internalisering van milieufactoren in prijzen en stimuleren van (voornamelijk) technologische innovatie.
• Belangrijkste potentie: Sluit aan bij de huidige economische opvattingen door te vertrouwen op marktgebaseerd beleid om milieudoelstellingen te bereiken. Er zijn geen grote veranderingen in normen, waarden en instituties nodig.
• Belangrijkste valkuil: Wetenschappelijk bewijs ontbreekt voor de mogelijkheid om economische activiteiten volledig te ontkoppelen van aantasting van natuurlijk kapitaal.

Degrowth

• Belangrijkste uitgangspunt: Sterk overheidsbeleid leidt tot verandering van normen en waarden, die weer leiden tot een lager verbruik en/of ervoor zorgen dat de samenleving binnen sociale en planetaire grenzen blijft.
• Belangrijkste potentie: Biedt een ander perspectief op maatschappelijke welvaart in combinatie met alternatieve beleidsopties.
• Belangrijkste valkuil: Er bestaat een grote variatie aan meer en minder radicale interpretaties van het concept. Er is onduidelijkheid over de uiteindelijke maatschappelijke gevolgen en de bedoelde beleidsroutes naar waardenverandering.

Mission Economy

• Belangrijkste uitgangspunt: In beweging brengen van de economie en de maatschappij door directief overheidsbeleid.
• Belangrijkste potentie: Maakt het mogelijk om innovatie in een bepaalde richting te sturen. Sluit aan bij huidige normen en waarden. Sterk overheidsoptreden kan mogelijke (markt)obstakels wegnemen.
• Belangrijkste valkuil: Risico op verkeerde overheidskeuzes bij de missies, met een grote maatschappelijke en economische impact door de hoge publieke investeringen die worden gedaan.

Great Mindshift

• Belangrijkste uitgangspunt: Bottom-up innovatie in ‘niches’ door maatschappelijke koplopers bij bedrijven en burgers. De bottom-up innovatie wordt ondersteund door verschuivingen in ‘regime’ en ‘landschap’, die bijdragen aan de benodigde economische en maatschappelijke veranderingen. Nadruk op decentrale aanpak en zelfvoorzienendheid.
• Belangrijkste potentie: Biedt een ander perspectief op maatschappelijke welvaart, uitgaande van bottom-up veranderingen in individuele waarden en decentrale sturing.
• Belangrijkste valkuil: Onduidelijkheid over mechanisme voor opschaling van innovaties vanaf individueel of ondernemersniveau naar maatschappelijke verandering.

Brede Welvaart

• Belangrijkste uitgangspunt: Brede set van indicatoren die beleidsmakers moet dirigeren richting een bredere blik op welvaart.
• Belangrijkste potentie: Maakt een analyse mogelijk op meerdere criteria voor brede welvaart.
• Belangrijkste valkuil: De onderlinge verbanden tussen de indicatoren zijn niet gedefinieerd. Er wordt niet duidelijk hoe een set van indicatoren leidt tot veranderingen in beleidsontwikkeling.

Uitkristalliseren

Hoewel er een aantal belangrijke richtingen helder worden, zijn veel van deze innovatieve economische modellen nog onvoldoende uitgekristalliseerd met betrekking tot de voorgestelde toekomstbeelden en de routes daar naartoe. TNO stelt daarom vier onderzoeksrichtingen voor om die toekomstbeelden en routes verder te verkennen:

• Completeren van de voorgestelde beleidsroutes en maatschappelijke toekomstbeelden. Analyseren hoe ‘welvaart’ wordt gedefinieerd en welke opvattingen over normen en waarden daarbij horen;
• Kwantificeren van de mogelijke gevolgen van de specifieke innovatieve beleidsmaatregelen die in de concepten worden voorgesteld;
• Onderzoek naar het draagvlak voor beleid dat gericht is op gedragsbeïnvloeding van de huidige normen en waarden;
• Evaluaties van bestaand beleid waarin geëxperimenteerd wordt met de verschillende concepten en ontwerp van nieuwe beleidsexperimenten.