Vraagsturing

Wat is vraagsturing (vraagrespons / demand-response)?

Vraagsturing of demand response (DR) is een vorm van flexibiliteit om de vraag naar en het aanbod van elektriciteit beter op elkaar af te stemmen. Dit kan door productieprocessen te activeren (via software) als er meer aanbod van elektriciteit is, en af te regelen als het aanbod laag is. Ook in huizen kan met slimme apparatuur het gebruik van elektriciteit worden afgestemd op de beschikbaarheid van elektriciteit. Flexibiliteit van het energiesysteem

Waarvoor is vraagsturing nodig?

De opwek van hernieuwbare energie is variabel en het aanbod van elektriciteit komt vanuit veel meer en kleinere aanbieders (denk aan de zonnepanelen op en huis). Ondertussen neemt door de elektrificatie ook de vraag naar elektriciteit toe. Dit zorgt voor een toenemende belasting van het net. Het huidige elektriciteitsnet is hier niet op gebouwd en daardoor kan de stabiliteit van het elektriciteitsnet in het geding komen. Dit leidt tot risico’s op netcongestie en als gevolg daarvan curtailment (het afschakelen van energiebronnen). Via vraagsturing kan het energieverbruik beter worden afgestemd op de beschikbaarheid van variabele bronnen. Op momenten van hoge productie kan de vraag worden verhoogd, en op momenten van lage productie kan de vraag worden verminderd, waardoor een betere balans tussen vraag en aanbod wordt bereikt.

Hoe kunnen energievraag en  -aanbod op elkaar worden afgestemd?

Door bedrijven en huizen te stimuleren elektriciteit te gebruiken op het moment dat het veel aanwezig is, kunnen vraag en aanbod beter op elkaar worden afgestemd. Technologische oplossingen kunnen daarbij helpen. Denk aan slimme apparatuur waarbij het gebruik van elektriciteit worden afgestemd op de beschikbaarheid, zoals een vaatwasser die wordt klaargezet en vanzelf aan gaat op het moment dat er meer elektriciteit beschikbaar is. Een andere manier om vraag en aanbod van elektriciteit op elkaar af te stemmen, is door elektriciteit op te slaan, bijvoorbeeld in batterijen voor elektrische voertuigen en waterstof.

Welke vormen van vraagsturing zijn er?

Er zijn verschillende vormen van vraagsturing die kunnen worden toegepast om het energieverbruik te optimaliseren en bij te dragen aan een flexibeler energiesysteem. Onder andere:

• Tijdgebaseerde tarieven: Hierbij worden elektriciteitstarieven aangepast op basis van het tijdstip van de dag: je betaalt meer als er veel vraag en weinig aanbod is, en lagere tarieven als er veel aanbod is.
• Slimme apparaten en apparatuur: Slimme apparaten, zoals slimme thermostaten, slimme wasmachines en slimme ovens, kunnen communiceren met het elektriciteitsnetwerk en automatisch inschakelen op basis van de beschikbaarheid van energie en de tariefstructuur. Slimme laadtechnologie kan het opladen van voertuigen plannen op momenten met lage vraag en hoge aanbod van hernieuwbare energie.
• Energieopslag: Via batterijopslagsystemen kan energie worden opgeslagen tijdens periodes van overvloedige productie en weer vrijgegeven tijdens piekuren. Ook elektrische voertuigen kunnen fungeren als flexibele bronnen van energieopslag . Energieopslag
• Aggregators: Aggregators zijn tussenpersonen die de energievraag van meerdere deelnemers kunnen bundelen en deze aanbieden als één flexibele bron aan de energiemarkt.
• Vraagresponsprogramma’s: Dit zijn programma’s waarbij bedrijven en huishoudens zich vrijwillig inschrijven om hun energieverbruik aan te passen wanneer het elektriciteitsnetwerk dit vereist. In ruil daarvoor kunnen ze financiële prikkels of kortingen op hun energierekeningen ontvangen.
• Gebouwautomatiseringssystemen: Gebouwen kunnen worden uitgerust met geautomatiseerde systemen die het energieverbruik regelen op basis van factoren zoals temperatuur, lichtniveaus en bezettingsgraad. Dit kan leiden tot een efficiënter gebruik van energie in gebouwen.

Wat is er nodig voor vraagsturing?

Voordat vraagsturing ingezet kan worden, zijn er nog wel wat stappen te zetten (zie ook: Belemmeringen voor demand-response). Hierbij zijn verschillende stakeholders betrokken, waaronder netbeheerders, leveranciers van elektriciteit, fabrikanten van apparatuur, aggregators, de overheid en de consument. Belemmeringen voor demand response

Hoe kan vraagsturing bijdragen aan de energietransitie?

Vraagsturing kan op verschillende manieren bijdragen aan de energietransitie:

• Stabiliteit van het elektriciteitsnet: door vraagsturing worden vraag en aanbod beter op elkaar afgestemd. Dit vermindert de kans op storingen en netcongestie.
• Reductie van CO₂-uitstoot: Vraagsturing kan helpen bij het verminderen van de CO₂-uitstoot door de efficiëntie van het energiesysteem te verbeteren. Het vermijden van het gebruik van fossiele brandstoffen tijdens piekuren kan direct bijdragen aan het verminderen van de ecologische voetafdruk.
• Bewust energieverbruik: Het doel van vraagsturing is om eindgebruikers bewuster te maken van hun energieverbruik en de beschikbaarheid van hernieuwbare energie, zodat zij bewuster omgaan met energiegebruik. Dit draagt bij aan een duurzamer energiesysteem.

Zie ook: De rol van vraagsturing in het Nederlandse elektriciteitssysteem 2030-2050 De rol van vraagsturing in het Nederlandse elektriciteitssysteem 2030-2050