Verduurzaming: momentum om te versnellen
Imme van Dijk – Adviseur strategie duurzaamheid woningcorporatie Rochdale

Corporaties verduurzamen zo efficiënt mogelijk

Energiearmoede is een tijdloos fenomeen in de sociale woningbouw. Wij huisvesten nu eenmaal de mensen met de laagste inkomens en die voelen een hoge energierekening het hardst. Een lage energierekening is een belangrijke reden voor ons om een woning te verduurzamen. Ook terugdringen van CO₂-uitstoot is een wezenlijk motief om te verduurzamen. Daarnaast speelt comfortwinst en gezondheid een belangrijke rol. Tegelijkertijd moeten corporaties wel financieel gezond blijven. Meer uitgeven dan er inkomsten zijn, houdt niemand vol.

Hoe brengen we onze verduurzamingsambities in de praktijk? Zo efficiënt mogelijk. We kiezen voor ‘natuurlijke’ momenten om woningen te isoleren: zonnepanelen en zolderisolatie als het dak aan vervanging toe is bijvoorbeeld en voorlichting geven over het energiezuinig gebruik van de woning op het moment dat we toch al contact hebben met de bewoners. Maar hoe slim we onze momenten ook kiezen, er moet veel meer gebeuren dan wij aankunnen.

“De broodnodige versnelling van de energietransitie moet geen plaats maken voor de korte termijn crisis….geef ons de financiële en organisatorische ruimte om verduurzaming te versnellen zónder de huur te verhogen.”

Imme van Dijk

Sociale huursector doet het relatief goed

Resultaat van onze inspanningen is een sociale huursector met een woningportefeuille die gemiddeld aanzienlijk betere energielabels heeft dan de huizenvoorraad van particuliere verhuurders en van eigenaar-bewoners. En dat ondanks de zogeheten ‘split-incentive’: de verduurzamingsinvestering is voor rekening van de corporatie, terwijl de opbrengsten voor de huurder zijn.

Waarom dan nog zo veel energiearmoede?

Eén op de drie woningen in Nederland is een sociale huurwoning. Daar wonen doorgaans mensen met een laag inkomen. Met de huidige energieprijzen, dreigt in bijna al die sociale huurwoningen energiearmoede, óók als ze een relatief goed energielabel hebben. Die energielabels zeggen in dit vraagstuk niet zo veel. Een ruime woning met gunstig energielabel heeft in de regel een hogere energierekening dan een kleine woning met slecht label, zoals onderzoek keer op keer aantoont.

Te weinig en genormeerde financiële capaciteit voor verduurzaming

De wereld verandert sneller dan woningcorporaties hun vastgoed kunnen transformeren. De samenleving heeft ons de afgelopen decennia primair gevraagd om méér woningen met lagere huren in een leefbaardere omgeving. Verduurzamen had minder prioriteit en is relatief laat belangrijker geworden.

Veel ruimte om ons verduurzamingstempo op te schroeven hadden we niet. De financiële teugels zijn lange tijd strak aangetrokken geweest. De verhuurdersheffing, die wij tussen 2013 en 2022 aan het Rijk afdroegen, betekende een drastische inperking van onze investeringsmogelijkheden. Die heffing liep op tot € 1,8 miljard per jaar die ten koste ging van nieuwbouw en verduurzaming. De heffing gaat naar €0 in 2023 en dit geeft ruimte! Helaas wordt deze ruimte voor een groot deel ingenomen door de stijging van bouwkosten, rente en belastingen.

Inmiddels is ook de ‘split incentive’ sterker dan voorheen. Corporaties mogen vanaf 2023 geen huurverhoging meer vragen voor verduurzaming. Om veel redenen een goede ontwikkeling, maar met genormeerde leencapaciteit, genormeerde verkoopportefeuille, genormeerde investeringsprogramma en genormeerde huren betekent dit te beperkte beschikbare middelen voor de nodige versnelling van de verduurzaming.

En nu?

De energieprijsstijging geeft een grote impuls aan het besef dat woningen én energiebronnen sneller verduurzaamd moeten worden. Als wij niet investeren én gezamenlijk fossielvrije energie kunnen leveren, zullen de woonlasten voor grote groepen mensen ondragelijk worden. Dat ziet iedereen.

De broodnodige versnelling van de energietransitie moet geen plaats maken voor een te grote focus op de korte termijn acties tegen energiekostenstijgingen. Met tochtstrips, radiatorfolie en energiecoaches alleen gaan we het niet redden.

Daarbij is de nodige versnelling niet mogelijke in onze sector met de huidige middelen en die we hebben. We roepen de politiek op gebruik te maken van dit momentum door te investeren. Geef ons de financiële en organisatorische ruimte om verduurzaming te versnellen zónder de huur te verhogen.