De rol van slimme apparaten bij netcongestie op het laagspanningsnet
Een analyse van flexibiliteitsmogelijkheden, interoperabiliteit en beleidsopties

Door de energietransitie hebben aansluitingen in wijken en buurten aanzienlijk meer gelijktijdig vermogen nodig dan de huidige 1 tot 1,5 kW per aansluiting. Om volledig op elektriciteit te draaien is zo’n 5 kW (of hoger) nodig. Netbeheerders werken hard aan de verzwaring van netten, maar er zijn buurten waar verzwaring (nog) niet gepland is en waar bij het uitblijven van maatregelen problemen kunnen gaan ontstaan. De overbelasting van het elektriciteitsnet zal niet constant aanwezig zijn, maar piekt op bepaalde momenten gedurende een dag en gedurende het jaar. Door de inzet van slimme apparaten kan de piek verspreid worden over een langere periode wat netcongestie helpt voorkomen. ‘Slimme apparaten als de norm’ is onderdeel van het Landelijk Actieprogramma Netcongestie om netcongestie aan te pakken. Hoe kan dat worden ingezet?

Elektrische voertuigen en warmtepompen

Elektrische voertuigen en warmtepompen zijn relatief grote verbruikers en kunnen flexibel worden ingezet, in die zin dat er ruimte is om het tijdstip dat ze elektriciteit vragen aan te passen. In de zomer leveren vooral de privé- en publieke laadpunten de flexibiliteit (elk ca. 40% van het totaal). In de winter leveren de warmtepompen een significante bijdrage. Het aandeel in verwachte flexibiliteit van warmtepompen in de winter is ongeveer 60% en van laadpunten 40%. De verhoudingen verschillen per type buurt.

Wie doet er mee?

Om die flexibiliteit daadwerkelijk te ontsluiten, moeten burgers bereid zijn om daaraan mee te werken. Uit het eerdere onderzoek Hoe flexibel willen mensen zijn? bleek dat mensen over het algemeen ook bereid zijn om flexibiliteit te leveren: 80-92% van gebruikers zijn bereid om flex beschikbaar te stellen. Hoe flexibel willen mensen zijn?

Gestandaardiseerd communicatieprotocol

Om de apparaten slim te maken en de flexibiliteit te benutten zijn nog wat stappen te maken. Er is een interoperabel en open communicatieprotocol nodig zodat slimme apparaten en energiemanagementsystemen met elkaar kunnen communiceren. Omdat er in de markt nog geen consensus bestaat over de beste oplossing voor een protocol is coördinatie vanuit de Rijksoverheid belangrijk. Dit moet worden ondersteund door verdienmodellen voor alle betrokken partijen.

Technisch vangnet bij dreigende netcongestie

Om netcongestie op te lossen zal de netbeheerder energieflexibiliteit moeten mobiliseren via marktpartijen en nettarieven. Er worden echter ook momenten verwacht waarop dat niet voldoende is, of er kan sprake zijn van een technische storing. Door middel van een technisch vangnet kan overbelasting (stroomstoring) worden voorkomen. Daarmee kan de netbeheerder een noodsignaal sturen waarbij, op aansluitingsniveau, capaciteitsbeperkingen worden opgelegd die verplicht zullen moeten worden opgevolgd.