Periodiek overzicht inwonerparticipatie energietransitie in de fysieke leefomgeving
Update periode 2024

Inwonerparticipatie in gemeenten

Het merendeel van de gemeenten pakt inwonerparticipatie integraal aan. Ze combineren participatie rondom wind en zon met de warmtetransitie en soms ook met andere beleidsdomeinen zoals veiligheid en leefbaarheid. De meeste gemeenten (87%) werken samen met lokale energiecoöperaties of verkennen een samenwerking.

Net als vorig jaar heeft 77% van de respondenten procesparticipatie verankerd in beleid. Ten opzichte van vorig jaar streven steeds meer gemeenten (ruim de helft) naar (tenminste) 50% lokaal eigendom en verkennen andere vormen van financiële participatie.

Ervaringen inwonerparticipatie

De ervaringen van gemeenteambtenaren met inwonerparticipatie lopen uiteen:

• 58% van de gemeenten heeft de ervaring dat inwonerparticipatie de kwaliteit van plannen verbetert
• 50% ziet inwonerparticipatie als iets wat bijdraagt aan het draagvlak voor wind- en zonneparken .
• 61% van de gemeenten heeft ervaren dat de participatie niet altijd de weerstand wegneemt.

Uit toelichtingen van de gemeenten blijkt dat, ondanks die mate van weerstand, inwonerparticipatie bijdraagt aan meer begrip voor keuzes. Verder geven ze aan dat inwonerparticipatie veel tijd kost, maar dat het een belangrijk onderdeel van het gehele proces is. De mate waarin inwonerparticipatie het proces vertraagt of versnelt is erg wisselend. De afweging van participatie-uitkomsten en publieke belangen vormt nog weleens een worsteling, hoewel de kwaliteit van de plannen door de inbreng van inwoners verbetert.

Succesfactoren en knelpunten

Succesfactoren en knelpunten zijn in de afgelopen jaren grotendeels onveranderd: het informeren en bereiken van inwoners en het betrekken van lokale initiatieven gaat goed, maar het tekort aan arbeidscapaciteit en het betrekken van specifieke groepen blijven knelpunten. Dit jaar is voor het eerst uitgevraagd hoe de steun is van de manager/leidinggevende voor inwonerparticipatie en hoe steun of medewerking van collega’s worden ervaren. Beide worden door 89% van de gemeenten positief ervaren. Wat ook voor het eerst is uitgevraagd, is hoe gemeenten het ervaren dat er een wettelijk instrumentarium ontbreekt rondom inwonerparticipatie voor het afdwingen van 50% lokaal eigendom. Dit wordt door 72% van de gemeenten ervaren als een knelpunt.

Ondersteuningsbehoefte gemeenten

De ondersteuningsbehoefte van gemeenten lijkt toe te nemen. Gemeenten geven aan dat zij vooral behoefte hebben aan kennis over het betrekken van het stille midden (62%) en extra menskracht voor het organiseren van inwonerparticipatie (58%). De meeste gemeenten willen kennisondersteuning ontvangen aan de hand van een externe adviseur, al dan niet via een expertpool van participatieadviseurs (76%) of een online handreiking (70%). In vergelijking met 2023 geven dit jaar tweemaal zoveel gemeenten aan behoefte te hebben aan een online handreiking.

Werk je bij een gemeente aan duurzame energie en wil jij ook je ervaringen en behoeften onder de aandacht brengen? Doe dan volgend jaar ook mee aan dit onderzoek: meld je aan via https://survey.tno.nl/lvzwqllxsx?l=nl.

Meer weten over burgerparticipatie?

Luister dan de aflevering Burgerparticipatie uitgelegd van de podcastserie 'De energietransitie uitgelegd'.