Deze rapportage is tot stand gekomen op basis van het werk van de genoemde auteurs die op persoonlijke titel hebben bijgedragen aan deze rapportage.
De mogelijke ontwikkelpaden naar een klimaatneutraal energiesysteem zijn in grote lijnen bekend. Hoewel deze uiteen lopen naar 2050, is het vrij duidelijk wat er rond 2030 al nodig is. De paden laten zien welke voorzieningen in de energie-infrastructuur nodig zijn voor leveringszekerheid in een hernieuwbaar energiesysteem zónder daarbij terug te hoeven vallen op het fossiele energiesysteem. Daarvoor moeten we snel naar een omslagpunt waarbij de duurzame ketens de voordehand liggende optie worden om in te investeren en fossiel de back-up wordt in plaats van een aantrekkelijk alternatief.
Rendabele businesscases energie-infrastructuur
De onzekerheden zijn echter zo groot en fundamenteel dat ze bijna niet gedragen kunnen worden door publieke en private partijen zonder stevige kaders en garanties. In hele korte tijd zal het energiesysteem grondig verbouwd worden, met een hoofdrol voor veel technologieën die nu nog in de kinderschoenen staan. Voor de verschillende spelers in de keten is het moeilijk om een rendabele businesscase te vinden binnen de huidige marktordening en het gegeven dat fossiel nog altijd goedkoper en gemakkelijk is. Het ontbreken van kaders vergroot de publieke en private investeringsrisico’s wat leidt tot terughoudendheid.
Wind op zee als voorbeeld voor schaalsprong
Voor de energietransitie zijn er vier ketens die grondig aangepast moeten worden: de elektriciteitsketen, de waterstofketen, de warmteketen en de koolstofketen. De noodzakelijke schaalsprong binnen deze vier ketens in de energie-infrastructuur komt alleen tijdig tot stand als gekozen wordt voor een planmatige aanpak over de hele keten heen waar publieke en private partijen zich ook aan committeren.
In de energietransitie is met name de aanpak van de uitrol van wind op zee een goed voorbeeld van hoe dat kan. Daar zijn alle knelpunten in kaart gebracht waarvoor oplossingen zijn gecreëerd. De betrokken partijen, publiek en privaat, hebben zich gecommitteerd aan het geschetste ontwikkelpad. De energie-infrastructuur waar we het hier over hebben zijn ingewikkelder en daarom is het des te belangrijker om te komen tot zo’n integrale benadering en een georkestreerde ontwikkeling, en daarmee tot investeringszekerheid voor alle betrokken partijen.
Knelpunten om aan te pakken
Diverse knelpunten houden de realisatie van deze elementen in de ketens en de daarvoor benodigde infrastructuur tegen: in de ontwikkeling en opschaling van technologie en toeleveringsketens, in regulering (marktordening, subsidies, normering, beprijzing), en op onder andere financiering, arbeidsmarkt, ruimtelijke inpassing en beschikbare materialen. Ook zijn een samenhangende en planmatige ontwikkeling van energieketens en infrastructuur en een voorspelbare prijsontwikkeling van commodities randvoorwaardelijk.
De benodigde inzet in de verschillende ketens is steeds anders, maar er is wel een aantal generieke aanbevelingen die in alle ketens terugkomen:
- Wees naar het grote publiek eerlijk over de grote ingrepen die gaan plaatsvinden en wat daarvan de consequenties zijn voor iedereen. Zorg dat invulling wordt gegeven aan het begrip rechtvaardige transitie.
- Zorg dat het voor alle spelers in de ketens helder is dat we er vol voor gaan en dat er geen twijfel meer is dat de overheid al het benodigde zal doen om de beoogde doelen te halen.
- Zet op ketenniveau de benodigde publiek-private samenwerkingsverbanden op die de positie hebben om de benodigde ontwikkelingen in kaart te brengen, de benodigde inzet van alle partijen in onderlinge samenhang te bepalen en die de gezamenlijke verantwoordelijkheid nemen voor de uitvoering, monitoring en eventuele bijstelling van de inzet.
- Wees reëel over de haalbaarheid van de doelen. Als deze niet haalbaar blijken of de maatschappelijke consequenties van het realiseren van de doelen niet acceptabel zijn, moet dat vroegtijdig onderkend worden en gezorgd worden dat de maatregelen voorbereid zijn om de klimaatconsequenties van het niet realiseren van de doelen opgevangen kunnen worden.
