Welk verhaal vertellen we over een klimaatneutrale toekomst?
Analyse van narratieven in nieuwsartikelen over klimaatbeleid

Om de klimaatdoelen te halen is het denkbaar dat er beleid zal komen dat nog meer ingrijpt op de leefwereld van burgers, bijvoorbeeld beleid gericht op consumptieverandering zoals voorgesteld in het Interdepartementaal Beleidsonderzoek (IBO) Klimaat. Hierdoor neemt het belang van goede communicatie en goede narratieven ter ondersteuning van dit beleid toe.

De huidige narratieven klimaatbeleid

Er werden 25 berichten geanalyseerd op de nieuwswebsites van de NOS, het Algemeen Dagblad en de Volkskrant. Alle nieuwsberichten gingen over beleid dat gericht is op het stimuleren van consumptieverandering. Daaruit blijkt onder andere:

• De gevonden verhaallijnen hebben als vertrekpunt dat er ‘iets’ moet gebeuren om een probleem gerelateerd aan klimaatverandering of schade aan de natuur tegen te gaan. Waarom het nodig is om klimaatverandering tegen te gaan of schade aan de natuur te voorkomen, wordt in geen van de artikelen concreet gemaakt.
• Het verschilt wie er als ‘benadeelde’ wordt gezien en een oplossing nodig heeft: soms is dat het klimaat, en soms zijn dat burgers of bedrijven. Ook de opponenten zijn verschillend: de ene keer is dit de mens en zijn we allemaal mede-opponent, een andere keer is de rijkere consument beschreven als opponent.
• In de geanalyseerde artikelen worden voor- en nadelen van beleid belicht, maar er wordt geen oplossingsrichting gegeven voor de nadelen. In de narratieven worden economie en welvaart tegen beperking van klimaatverandering afgezet: we behouden onze economie en onze welvaart óf we redden het klimaat.
• De nieuwswebsites kiezen soms voor een verhalende en soms voor een feitelijke schrijfstijl. Uit de wetenschappelijke literatuur blijkt dat meer verhalende teksten beter worden onthouden door lezers.
• De effectiviteit, eerlijkheid en impact op eigen leven (de voorspellers voor draagvlak voor klimaatbeleid) komen beperkt aan bod. Maatschappelijk draagvlak voor klimaat- en energiebeleid . Resultaten van een vragenlijstonderzoek
• Op alle drie de nieuwswebsites wordt gebruik gemaakt van angstbeelden. Deze angstbeelden gaan over de economische gevolgen van het beleid, en niet over de gevolgen van klimaatverandering.

Versnellende en vertragende argumenten klimaatcommunicatie

De meest voorkomende vertragende argumenten zijn dat beleid onrechtvaardig is omdat mensen met lage inkomens geraakt worden (oproep tot sociale rechtvaardigheid), dat ons welzijn door het beleid achteruit zal gaan (beroep op welzijn) en dat beleid eerst perfect moet zijn voor het kan worden overwogen (perfectionisme). In de artikelen worden ook versnellende argumenten opgenomen, onder andere over het verbeteren van het welzijn voor omwonenden van Schiphol (beroep op welzijn) en dat de verantwoordelijkheid niet bij het individu moet worden gelegd (individualisme).

Voorspellers, oplossingsrichtingen en verantwoordelijkheden

Om tot een beter narratief te komen, adviseren de onderzoekers meer aandacht te geven aan de voorspellers voor draagvlak: leg uit waarom het beleid effectief is, hoe er rekening wordt gehouden met verschillende vormen van eerlijkheid en wat de positieve gevolgen zijn van het klimaatbeleid . Nadelen van het klimaatbeleid zijn er ook, maar beschrijf hoe deze, bijvoorbeeld economische gevolgen, ondervangen kunnen worden en hoe de voordelen zich verhouden tot de nadelen. Tot slot is het belangrijk om duidelijk te communiceren over wie welke rol inneemt en de verantwoordelijkheid heeft om op welke wijze te handelen.