Verduurzaming van bedrijventerreinen uitgelegd

Transcriptie podcast ‘Verduurzaming van bedrijventerreinen uitgelegd’

Onderstaande tekst is een transcriptie van de podcast ‘Verduurzaming van bedrijventerreinen uitgelegd’, onderdeel van de podcastserie ‘De energietransitie uitgelegd‘.

Interviewer: [00:00:08] Welkom bij De energietransitie uitgelegd van het platform Energy.nl. Mijn naam is Eveline Janse en in deze podcastserie vraag ik iedere keer aan experts om een bepaald onderdeel van de energietransitie toe te lichten. In deze aflevering gaan we het hebben over de verduurzaming van bedrijventerreinen. Lange tijd was daar maar weinig aandacht voor, maar zeker met de vollopende elektriciteitsnetten komen er initiatieven op gang en wordt het ook een onderwerp van gesprek. Waar liggen de kansen en zijn de bedrijventerreinen er klaar voor?

Interviewer: [00:00:40] Ik heb hiervoor Laurens Nordkamp en Vincent Kamphuis van TNO uitgenodigd. Laurens is propositiemanager Net Zero Energy Solutions en hij houdt zich onder andere bezig met het verduurzamen van bedrijventerreinen. Vincent is onderzoeker en projectleider energietransitie. Hij heeft zich veel beziggehouden met smart grids en de warmtetransitie . En sinds vijf jaar ligt zijn focus daarbij vooral op bedrijventerreinen en energiehubs. Welkom allebei! Fijn dat jullie hier naartoe zijn gekomen.

Interviewer: [00:01:12] Bedrijventerreinen waren dus lange tijd een ondergeschoven kindje in de energietransitie. Wat is eigenlijk het besparingspotentieel waar we het over hebben?

Vincent Kamphuis: [00:01:22] Daar hebben wij recent ook onderzoek naar gedaan. Er wordt heel veel energie verbruikt op bedrijventerreinen. Er is een hele grote warmtevraag, niet alleen van de gebouwen op bedrijventerreinen, maar ook van de industriële processen op bedrijventerreinen. En we hebben daar recent berekend dat je daar 9 megaton kunt besparen op aardgasbesparing.

Interviewer: [00:01:41] En hoeveel is negen ton? Kun je dat iets concreter maken?

Vincent Kamphuis: [00:01:44] Dat was toen ik met deze studie begon ook voor mij nog een abstract getal. Maar als je dat bijvoorbeeld relateert aan de beleidsdoelen die er nu zijn voor industrie en voor de gebouwde omgeving, voor industrie is het doel om in 2030 20 megaton te besparen.

Interviewer: [00:01:58] Co2-uitstoot

Vincent Kamphuis: [00:01:59] En dat is echt – nou ja het industrieel verbruik in Nederland is enorm. Niet alleen op de bedrijventerreinen waar wij naar gekeken hebben, maar ook op echt de bedrijventerreinen die echt zware industrie hebben zoals Tata Steel en ook industrie in de Rijnmond. En voor al die zware industrie is 20 megaton het beleidsdoel en voor gebouwde omgeving is dat 6 megaton. En die 9 megaton, die zit daar tussenin en dat geeft wel aan de schaalgrootte en potentie op bedrijventerreinen om daar te kunnen verduurzamen. En om daar ook echt een bijdrage te leveren aan de besparingsdoelen voor energie.

Interviewer: [00:02:34] Ja, en waarom zouden die bedrijventerreinen gaan verduurzamen? Is dat puur alleen een verplichting of zijn er andere argumenten om dat te willen doen als bedrijventerrein?

Vincent Kamphuis: [00:02:46] Er zijn een aantal verplichtingen, ook voor voor bedrijven. Vanuit de Wet Milieubeheer zijn ze ook verplicht om bepaalde maatregelen te nemen. Maar zeker de afgelopen jaren zie je ook dat er een aantal ontwikkelingen vanuit de markt zijn geweest die ervoor zorgen dat bedrijventerreinen echt stappen aan het zetten zijn, echt ambities tonen. En dat kan zijn van dat zij vanuit de keten bepaalde richtlijnen krijgen, dat hun producten die ze maken bijvoorbeeld ook aan bepaalde duurzaamheidsverplichtingen moeten voldoen waardoor ze moeten verduurzamen. De aardgasprijzen enorm omhoog geschoten, ook met de de invasie van Oekraïne. Dus ook dat heeft weer voor beweging gezorgd dat opeens ondernemers ook een keer extra goed gingen kijken naar hun energierekening die tot dan toe vaak een kleine post was voor bedrijven, en ook van daaruit zijn gaan kijken ook naar elektrificatie van hun processen zodat ze geen aardgas meer nodig hebben, naar duurzame opwek besparing. Dus je ziet wel echt de laatste jaren dat door een aantal ontwikkelingen, ook van buiten, niet alleen vanuit wet- en regelgeving, echt een beweging op gang is gekomen waarbij bedrijven gestart zijn, ook met de verduurzaming.

Interviewer: [00:03:52] En dus eigenlijk toch ook veel economische motieven dan?

Vincent Kamphuis: [00:03:55] Ja, het zijn toch ondernemers. En ik denk dat de meeste bewegingen nu echt vanuit economische motieven ontstaat. Ja.

Interviewer: [00:04:03] Maar die beweging is er dus gelukkig wel, dus dat is een mooie ontwikkeling. En Laurens, hebben we het dan over alle bedrijventerreinen in Nederland?

Laurens Nordkamp: [00:04:13] Ja, als we over heel Nederland kijken dan zijn er onderhand 3800 bedrijventerreinen in alle geuren en kleuren. Dus we hebben de wat grotere bedrijventerreinen met echt grotere industriële processen, maar je hebt ook die we we allemaal kennen in onze gemeentegrenzen: de bedrijventerreinen die al langer bestaan en waar een verzameling van MKB zit, of de bouwmarkt en en alles daar tussenin. Recentelijk zijn er natuurlijk ook heel veel logistieke bedrijventerreinen langs de kant van de snelweg, want iedereen die wil graag pakketjes bestellen, dat moet toch ergens gesorteerd worden en uitgevoerd. Dus er zijn heel veel verschillende soorten bedrijventerreinen die ook allemaal graag willen verduurzamen.

Interviewer: [00:04:53] Ja, dat geeft wel even het spectrum aan dat er heel verschillende bedrijventerreinen dus ook wel zijn. Oude, maar ook hele nieuwe en hele verschillende soorten bedrijven. Een bedrijventerrein bestaat natuurlijk uit heel veel bedrijven, dus samenwerking lijkt me daarom van groot belang om die verduurzaming daadwerkelijk tot stand te laten komen. Hoe zit dat juridisch in elkaar? Want zijn daar ook verplichtingen voor? Zijn bedrijven verplicht om mee te werken aan die verduurzaming?

Vincent Kamphuis: [00:05:22] Ja, er is een aantal bedrijventerreinen die ook een bedrijfsinvesteringszone zijn of een ondernemersfonds hebben. En dat geeft wel aan als je zoiets opzet voor een bedrijventerrein dat ook alle ondernemers een bijdrage leveren aan het verbeteren van de omgeving. En dat kan zijn in veiligheid, maar het kan ook zijn verduurzaming. Dus er zijn wel wat instrumenten waarbij ze bepaalde verplichtingen hebben om daaraan bij te dragen, maar over het algemeen staat het ze volledig vrij om wel of niet samen te werken. En de samenwerking voor bedrijven is altijd een hele spannende geweest waar nu een beetje beweging in begint te komen, omdat ze elkaar nodig beginnen te krijgen. Het was altijd van nou, ik zorg voor een goede bedrijfsvoering en ik koop energie in die ik nodig heb. En toen ook in die tijd hebben wij al vaak laten zien je kunt wel degelijk door bijvoorbeeld collectief investeringen te doen in een zonnepark of gezamenlijk zonnepanelen in te kopen. Zo zijn wij ook… Ik ben acht jaar geleden al begonnen om te kijken van wat is nou de meerwaarde om dingen samen te doen? Langzaam, een aantal koplopers zijn er mee aan de slag gegaan. Bedrijventerrein Schiebroek is een voorbeeld waar ze een aantal collectieve investeringen nu hebben gedaan en echt koplopers zijn geweest. Maar door de huidige situatie op het elektriciteitsnet hebben bedrijven elkaar ook nodig.

Interviewer: [00:06:39] Dan heb je het over netcongestie?

Vincent Kamphuis: [00:06:41] Dan heb ik over netcongestie, ja.

Interviewer: [00:06:43] Dus dan wordt je eigenlijk wel… Je bent dan enigszins aan elkaar overgeleverd. Je zal dat samen daar een oplossing voor moeten vinden?

Vincent Kamphuis: [00:06:51] Ja. dat is wel… Je kunt ook zelf wel oplossingen beginnen, maar steeds meer bedrijven komen erachter dat bijvoorbeeld de buurman heeft nog wel wat ruimte op zijn aansluiting en het bedrijf dat wil uitbreiden niet. En het gesprek daarover en de samenwerking die daarop te zetten is, dat is heel uitdagend, maar daar zie je wel een aantal eerste initiatieven nu tot succesvolle energy hubs leiden. Dat zijn ook initiatieven op het gebied van energie, met name gericht is op die netcongestie om het elektriciteitsnet efficiënter te gebruiken. Maar daarmee wordt wel een samenwerking gestart die ook andere initiatieven en activiteiten kan ontplooien. Dus eigenlijk het begin ook voor bredere samenwerking op bedrijventerreinen.

Interviewer: [00:07:31] En nog eventjes over die samenwerking, want als er nou een bedrijf is op dat bedrijventerrein dat gewoon niet mee wil doen of misschien ook niet mee kan doen, hoe ga je daar dan mee om? Ligt het dan helemaal stil gelijk?

Laurens Nordkamp: [00:07:43] Nou, het mooiste is als er samengewerkt wordt, omdat dat betere oplossingen biedt vaak. Maar als iemand niet meedoet is het, het is niet zo dat als er eentje niet meedoet, dat er dan alles op z’n gat ligt. Dus je kan nog steeds door met de koplopers. Dus als het een goed initiatief is, dan gebruik de koplopers om de businesscase rond te krijgen en het energie-initiatief van de grond te krijgen met hulp van gemeentes of andere stakeholders in het gebied. En het is natuurlijk wel goed om vanuit die positieve energie die je dan hebt gegenereerd de anderen mee te proberen te krijgen. Vaak zie je als die positieve energie er is en het ondernemerschap en mensen zien dat het werkt, dat er dan ook nog meer zullen volgen van he, dat hadden we nog niet gedacht dat dat zou kunnen, en kunnen we ook meedoen?

Interviewer: [00:08:29] Ja, dus vooral maar gewoon van start gaan.

Laurens Nordkamp: [00:08:31] Eigenlijk vooral gewoon uit de startblokken komen.

Interviewer: [00:08:34] Waar liggen de grootste uitdagingen als het gaat om het verduurzamen van bedrijventerreinen?

Vincent Kamphuis: [00:08:42] Ja, ik denk dat de grootste uitdaging waar we het net ook over hadden, wel op samenwerking zit. Ik denk dat gewoon samen zijn er gewoon grote stappen te maken. Zijn er ook stappen te maken rondom van het aardgas af, via een warmtenet of elektrificatie. En er zijn eigenlijk voor beide richtingen is er ook echt wel een samenwerking nodig. Er zijn natuurlijk ook allerlei juridische randvoorwaarden waar ook collega’s veel van weten. Er moeten wel afspraken gemaakt worden. Je hebt een wettelijk kader nodig en een hoop randvoorwaarden. Maar uiteindelijk denk ik dat de grootste uitdaging zit in in samenwerken en samen nieuwe businessmodellen ontwikkelen.

Interviewer: [00:09:18] En hoe ziet zo’n samenwerking er dan uit? Is er gewoon iemand op zo’n terrein die dan het initiatief neemt of komt dat vanuit de gemeente? Hoe krijgt zoiets vorm?

Laurens Nordkamp: [00:09:29] Ja, er zijn nu ook al meerdere energiecollectieven, dus dat is wel vaak door een paar enthousiastelingen die dan ook iemand aanstellen. Of vanuit parkmanagement die dan iemand aanstellen of meerdere mensen aanstellen die zo’n energie collectief starten. Of vanuit de ondernemersvereniging. En vanuit daar wat worden dan de zaken besproken. Van waar loop je… of het begint denk ik ook met kennisdeling en elkaar ontmoeten en vanuit daar bouw je dan ook verder naar daadwerkelijke initiatieven.

Interviewer: [00:10:00] Nu zijn er behoorlijk wat ontwikkelingen rond energiehubs voor bedrijventerreinen. Vincent wat zijn energiehubs precies en op welke manier kunnen die bijdragen aan die verduurzaming van die bedrijventerreinen?

Vincent Kamphuis: [00:10:12] Ze kwamen net al even voor als een motor, ook voor samenwerking. Maar energy hub s, daar zijn allerlei definities voor, maar in de kern gaat het om een lokale samenwerking tussen partijen op het gebied van energie en die samen eigenlijk de vraag en aanbod van energie in zo’n gebied op een slimme manier op elkaar gaan afstemmen. Bijvoorbeeld door overschotten van zonnepanelen om die bijvoorbeeld op te slaan op het bedrijventerrein en op een later moment ’s nachts, als er allerlei trucks, elektrische trucks in de toekomst ook, en nu zijn er ook al de eerste trucks, komen laden om dan die te gebruiken. En zo zijn er eigenlijk allerlei voorbeelden om vraag en aanbod op elkaar af te stemmen voor elektriciteit, maar ook richting warmte. En dat is wel een belangrijk ingrediënt van die van die energy hub initiatieven. Ze worden met name nu ontwikkeld vanuit dus het probleem van netcongestie, wat we ook al eerder in het gesprek even aan aanstipte, maar zoals ik net al aangaf die samenwerking kan tot allerlei nieuwe activiteiten leiden. En een energiehub kan ook zijn dat je gewoon vraag en aanbod gaat afstemmen om ook lokaal energie te gaan verhandelen. Een soort van lokale marktprijs met elkaar af te spreken: als ik zonne-energie van jouw dak gebruik, dan betaal ik jou een prijs in plaats van het via groothandelsmarkt te doen. Je kunt beter gezamenlijk ook investeringen doen, omdat je wat meer draagkracht voor investeringen hebt. Dus zo zijn er naast de huidige netcongestie-problematiek zijn er veel meer kansen die je hebt op het moment dat je slim energie met elkaar gaat uitwisselen.

Interviewer: [00:11:44] En beperkt zo’n energiehub zich dan tot een bedrijventerrein? Of kan dat ook nog breder zijn dan dat?

Vincent Kamphuis: [00:11:52] Dat kan zeker breder zijn. Ja, je ziet vaak na wat Laurens net ook aangaf, maar begin je gewoon klein en zijn er vaak ook een paar bedrijven die samen aan het kijken zijn: oké, hoe kunnen wij een energy hub ontwikkelen? In alle vormen die er maar mogelijk zijn. Maar er is ook wel het beeld van de toekomst is ook wel dat het hele energiesysteem steeds meer naar decentraal gaat en lokale afstemming van vraag en aanbod. En van die paar bedrijven naar het bedrijventerrein, maar ook zeker daarbuiten en naar de regio. En worden zelfs sommige concepten wordt ook wel gezegd dat energy hubs ook weer onderling verschillende energy hubs weer op een goede manier vraag en aanbod op elkaar afstemmen.

Interviewer: [00:12:31] Een heel netwerk wordt dat?

Vincent Kamphuis: [00:12:32] Ja, klopt

Interviewer: [00:12:33] En hoe ver zijn we met die verduurzaming van die bedrijventerreinen?

Laurens Nordkamp: [00:12:40] Ja, veel minder ver dan we dan, denk ik de tenminste zouden willen. We hebben heel veel hele mooie voorbeelden van koplopers, maar zoals we al in het begin zeiden zijn de 3800 en niet alle 3800 zijn volop bezig met verduurzamen. Dus er is nog een heleboel werk te doen en de eerste… Je ziet eigenlijk altijd drie transities. Dat is vanuit de elektriciteit om dat het duurzamer te maken en die is nu goed op gang. Veel stroom, uit zon en uit wind. Maar mobiliteit en warmte, die moeten echt nog uit de startblokken komen. Dus dat zijn de twee transities die eraan gaan komen. En daar moeten we ook op voorbereid zijn. Dus we kijken echt wel naar geïntegreerde energiesystemen die ook voor de warmtetransitie klaar zijn.

Interviewer: [00:13:30] En met die mobiliteit… Dat heeft te maken met wat jij volgens mij net eerder al aangaf, Vincent, er is ook heel veel transport van en naar die bedrijventerrein. Dat daar ook die afstemming en en de elektrificatie wordt doorgevoerd. Daar hebben jullie het over?

Vincent Kamphuis: [00:13:47] Ja, er worden nu nog veel fossiele brandstoffen gebruikt. Natuurlijk in trucks en bestelwagens. En ja, we zien nu dat langzaam daar ook steeds meer initiatieven komen om dat te verduurzamen, te elektrificeren. Zeker voor stadslogistiek en bestelbusjes zie je ook veel meer elektrische busjes en kleine vrachtwagens rijden. En die trend zal alleen maar doorzetten, ook vanuit allerlei ander beleid rondom zero emissiezones bijvoorbeeld in de stad straks. En dat zorgt ervoor dat er gewoon een grote elektriciteitsvraag op het net komt. En dat is ook ja, die kun je ook op een slimme manier afstemmen op lokale opwek weer op zo’n bedrijf.

Interviewer: [00:14:28] En wat is er nou verder nodig om dit echt los te gaan trekken?

Laurens Nordkamp: [00:14:33] Er is een integrale visie op verduurzaming nodig, gebiedsgericht. Dus als we dan kijken naar een gebied: hoe gaat het gebied zich veranderen in de tijd en wat voor besluitvorming moet je daarvoor in plaats hebben? Vanuit de verschillende departementen heb je een wat meer eenduidige visie nodig, ook vanuit de overheid. En er is denk ik ook wel echt meer kennis en middelen nodig om dit ingewikkelde puzzelstukje beter te begrijpen en ook in de tijd te zetten.

Interviewer: [00:15:07] Kan je dat iets concreter maken? Kan je een voorbeeld geven van wat er dan nodig is aan kennis en wat je ook zegt in de tijd?

Laurens Nordkamp: [00:15:13] Ja, want we gaan nu meerdere transities door. Er zijn een aantal zaken van belang bij bedrijventerreinen. We zien dat de bedrijventerreinen verouderen, dus ze moeten vernieuwd worden. We zien dat de bedrijventerreinen die binnen de gemeentegrenzen zitten, dat daar een gevecht plaatsvindt om de ruimte. Dus gaan we daar woningbouw doen of blijven dat bedrijventerreinen? En we zien zeg maar drie energietransitie is dus van de elektriciteit, verduurzaming van elektriciteit, van mobiliteit en van de warmte. Al die veranderingen, die gaan tegelijkertijd en daar is een integrale visie voor nodig. En hoe je dat doet, daar is ook meer kennis voor nodig.

Interviewer: [00:15:52] Ja, dat is echt om te kijken, omdat die dingen ook op elkaar inhaken, met elkaar te maken hebben. Vincent, heb jij daar nog iets aan toe te voegen? Wat is er nodig om dit verder los te trekken?

Vincent Kamphuis: [00:16:04] Ja, ik denk helemaal met Laurens eens dat het belangrijk is om de transities in samenhang ook te zien. En een belangrijke transitie waar nu voor bedrijventerreinen nog heel weinig aandacht voor is, is ook de warmtetransitie. Dus voor woningbouw komt steeds meer er steeds meer aandacht en beleidsplannen, transitievisies warmte voor de gebouwde omgeving, voor woningbouw. Maar voor bedrijventerreinen zie je eigenlijk dat de warmtetransitie nog heel erg achterloopt, dat er heel weinig aandacht voor is, dat er weinig voorbeelden zijn in de praktijk. En ook een integrale visie op warmte binnen die energietransitie op bedrijventerreinen en daar ook goede eerste voorbeelden ontwikkelen en met middelen ondersteunen, dat het ook een hele belangrijke is om uiteindelijk ook te zorgen dat ook de bedrijventerreinen in Nederland uiteindelijk van het aardgas af gaan.

Interviewer: [00:16:50] Ja, nu ligt de focus heel erg op elektrificeren eigenlijk.

Vincent Kamphuis: [00:16:54] En niet de kansen die warmte ook biedt door warmtenetten. Warmteopslag ook als component in de energy hub om overschotten van elektriciteit ook in warmte op te slaan voor gebruik. Zo denk ik dat het warmtesysteem een belangrijke component kan zijn in het integrale energieplaatje voor bedrijventerreinen van de toekomst.

Interviewer: [00:17:12] Ja, en wie moet dat nu gaan doen? Wie moet die handschoen oppakken?

Laurens Nordkamp: [00:17:18] Ja, ook dat is weer een samenwerking. Toch wat ook de ondernemers die het initiatief tonen en de energiecoöperatie opgericht zijn en iets willen, die moeten vooral kunnen doorgroeien en eventuele blokkades die er zijn daar moeten we heel snel actie op ondernemen. En er wordt toch ook al gekeken naar de overheid om daar een integraal beleid op te gaan voeren. Van wie gaat nou, wie doet nu wat in deze energietransitie en wie beslist waarover? En uiteindelijk blijkt toch ook, blijft het gewoon een gezamenlijk succes verhaal, want we moeten het samen doen, dus niemand kan dingen alleen.

Interviewer: [00:17:54] En je hebt het over blokkades. Wat voor blokkades zijn er dan op dit moment?

Laurens Nordkamp: [00:17:58] Ja, soms zie je dat in wetgeving nog gebaseerd is op de oude situatie en dat als je energie wil gaan delen of opslaan, nou dat dat dan niet altijd even makkelijk is juridisch gezien. En daar wordt nu ook hard aan gewerkt om dat meer mogelijk te gaan maken.

Interviewer: [00:18:16] Ja oké, dus dan heb je het echt over beleid, ook wet- en regelgeving. Ik wil jullie heel erg bedanken voor deze toelichting. Ik ben benieuwd hoe de ontwikkelingen gaan in de komende jaren, want dit moet toch wel vaart gaan krijgen.

Interviewer: [00:18:31] Meer informatie over de verduurzaming van bedrijventerreinen en energiehubs is terug te vinden op de website Energy.nl. Hier vindt u de laatste onderzoeken met onder andere cijfers en ontwikkelingen, maar ook praktische tips voor het starten van verduurzamingsprojecten en een serious game om het gesprek op gang te brengen. De links kunt u ook terugvinden in de show notes bij deze podcast. In dit gesprek spraken we ook over warmtenetten, over netcongestie, over energiedelen. Als u meer wilt weten over deze onderwerpen, luister dan zeker ook de afleveringen terug die we hier eerder over hebben gemaakt. Hartelijk dank voor het luisteren.

Laurens Nordkamp: [00:19:11] Dank je wel.