Elektrificatie in de industrie uitgelegd

Transcriptie podcast ‘Elektrificatie in de industrie uitgelegd’

Onderstaande tekst is een transcriptie van de podcast ‘Elektrificatie in de industrie uitgelegd’, onderdeel van de podcastserie ‘De energietransitie uitgelegd‘.

Interviewer: [00:00:08] Welkom bij ‘De energietransitie uitgelegd’ van het platform Energy.nl. Mijn naam is Eveline Janse en in deze podcastserie vraag ik iedere keer aan een expert om een bepaald onderdeel van de energietransitie toe te lichten. In deze aflevering ga ik in gesprek met Frank Wubbolts over de elektrificatie in de industrie. We hebben het dan over de energie-intensieve procesindustrie, zoals olieraffinaderijen, staal en basis-chemicaliën, maar ook over de industrie die een veel lagere energiebehoefte heeft, zoals in de voedingsmiddelensector, de productie van geneesmiddelen of keramiek.

Interviewer: [00:00:44] Frank is senior scientist bij TNO Energie Transitie Studies. Hij onderzoekt daar de gevolgen van hernieuwbare elektriciteit voor de industrie. De juiste persoon dus om te vragen naar de uitdagingen in de industrie als het gaat om elektrificatie en de verwachtingen op het gebied van verduurzaming. Welkom Frank!

Frank Wubbolts: [00:01:03] Dank je wel Eveline! Wat een interessant onderwerp.

Interviewer: [00:01:07] Goed hè? Ja, ik heb het een en ander daar wel over te vragen aan je. Om te beginnen in de afgelopen jaren zijn er best wel veel ontwikkelingen geweest in de industrie. Dus waar staan we op dit moment als we het hebben over de elektrificatie in de industrie?

Frank Wubbolts: [00:01:23] Ja, duurzaamheid is in de hele samenleving een groter thema aan het worden en er komt steeds meer aandacht voor wat de industrie doet. Maar de industrie is daar zelf al veel langer mee bezig ook. De industrie  is heel erg belangrijk voor Nederland en we maken heel erg veel producten. En de industrie wil natuurlijk ook zorgen dat ze dat hier kunnen blijven doen. En we willen graag dat ze dat schoon doen. En we willen ook graag dat ze hun CO2-uitstoot terugbrengen, dus ze zijn al heel erg lang bezig, ook gestimuleerd door de overheid om hun CO2-emissie terug te brengen. En dat doen ze met name door het verminderen van hun energieverbruik.

Interviewer: [00:01:59] Naar welke uitdagingen kijkt de industrie op dit moment? Wat zijn de punten waar ze nu aandacht voor hebben?

Frank Wubbolts: [00:02:06] Nou, de industrie is voornamelijk bezig om de CO2-emissie terug te brengen en elektriciteit kan daar heel goed bij helpen, want elektriciteit zelf heeft geen CO2-emissie.

Interviewer: [00:02:16] En dat gebeurt dus ook al volop.

Frank Wubbolts: [00:02:19] Dat gebruiken ze nog niet zoveel als ze zouden kunnen. Ze zijn bezig om steeds meer daarvan te kunnen gaan gebruiken. Fabrieken zijn heel erg ingewikkelde machines die precies in balans zijn, dus als er ergens warmte over is, dan wordt die ergens hergebruikt. Als er ergens een beetje brandstof over is, dan wordt dat ergens hergebruikt. Dus op het moment dat je een deel daarvan wilt vervangen door elektriciteit, dan moet je heel veel tegelijk gaan veranderen.

Interviewer: [00:02:43] Ja, dus het is het hele proces wat onder de loep moet worden genomen. En over wat voor processen hebben we het dan? Wat moet er geëlektrificeerd worden?

Frank Wubbolts: [00:02:54] Er zijn verschillende dingen die je zou kunnen elektrificeren. Warmte en kracht. En dat wil eigenlijk zeggen wanneer ergens water moet worden verwarmd, bijvoorbeeld voor verwarming van het proces, dan gebeurt dat nu vaak met aardgas, maar je zou dat ook heel goed kunnen doen met elektriciteit. En dan het liefst natuurlijk hernieuwbare elektriciteit uit zon of wind.

Interviewer: [00:03:15] En hoe kunnen we dat proces nou verder versnellen? Want je gaf al aan van het is een heel proces wat aangepakt moet worden, dus dat is complex. Je noemde net ook al even dat de overheid er ook wel beleid op voert om het te stimuleren. Wat moet er verder gebeuren?

Frank Wubbolts: [00:03:32] Nou, er moet voornamelijk goed gekeken worden naar waar er elektriciteit kan worden gebruikt en wat er dan gebeurt als je die elektriciteit daar gaat gebruiken. Want dat betekent dat je ergens energie over hebt die je nu ergens anders vandaan haalt. En soms kan dat zonder al te grote gevolgen. Als je bijvoorbeeld aardgas gebruikt om water warm te maken in het proces en je zou dat vervangen door elektriciteit, ja dan kun je dat, dan kun je dat heel goed doen. Maar op het moment dat je geen aardgas gebruikt, maar warmte die vrijkomt in het proces zelf, dan kun je die warmte dus voor iets anders inzetten. En dan moet je een veel groter plan maken. Bijvoorbeeld de warmte die je dan kunt exporteren van de fabriek naar woningen om daar warmtenetwerken mee te voeden.

Interviewer: [00:04:16] Maar kan je misschien een voorbeeld geven van hoe dat proces tot versnelling komt? Waar is de industrie nu mee bezig om dit daadwerkelijk te realiseren?

Frank Wubbolts: [00:04:26] De de overheid die probeert dit te stimuleren, die probeert het te versnellen. En waar industrie naar kijkt is de terugverdientijd van de investering die ze moeten doen. Dus de overheid, die heeft nu inmiddels verplicht gesteld dat investeringen met een bepaalde terugverdientijd van ongeveer 5 tot 10 jaar, dat de industrie die moét doen. Die zijn dus verplicht gesteld voor de grote industrieën. En en dan gaan ze dus die plannen ontwikkelen om dat ook te doen. Dus dat hangt af van de terugverdientijd.

Interviewer: [00:04:57] Ja, dus. Het is uiteindelijk vooral ook een economisch plaatje. Zijn er nog andere zaken die meespelen? Ik heb al vaker gehoord dat elektrificatie vraagt natuurlijk ook om een bepaalde hoeveelheid energie die beschikbaar moet zijn – hernieuwbare energie – en dat dat ook een bottleneck is?

Frank Wubbolts: [00:05:15] Het is inderdaad nodig dat die die energie ook hernieuwbaar wordt opgewekt. Want anders dan zou je alleen maar meer elektriciteit vragen van de kolencentrales en dat wil je niet. Dus de opwek van hernieuwbare elektriciteit moet gelijke tred houden met de toename van het verbruik. Dat ging ooit eigenlijk vrij gemakkelijk. De opwek kon je altijd wel kwijt in het elektriciteitsnet. Maar we komen nu op een punt in de groei van de elektriciteitsvoorziening dat we veel meer hernieuwbare elektriciteit willen hebben, maar dat de afname nog niet zo snel groeit als de elektriciteitsopwekking. Dus dit is het moment ook waarop de industrie, waarop de grote afnemers in de industrie meer moeten gaan gebruiken.

Interviewer: [00:05:56] Oké, dus je zegt we zijn nu op een punt aanbeland waarin er echt wel volop hernieuwbare energie wordt geproduceerd en waar we eigenlijk wachten nu op de afname vanuit de grootgebruikers, de industrie, om dat ook daadwerkelijk te gaan benutten zodat het misschien ook dat nog wel weer verder ontwikkeld kan worden?

Frank Wubbolts: [00:06:15] Dat klopt. Er zal meer hernieuwbare elektriciteit moeten opgewekt en daarvoor is het ook nodig dat iemand daarvoor wil betalen. Dus de industrie moet ook steeds meer gaan gebruiken. Er zijn nu een paar, en eigenlijk een paar vrij kleine, projecten geweest voor de opwek van hernieuwbare windenergie voor de Nederlandse kust. Maar de plannen zijn om nog veel en veel meer elektriciteit op te wekken. Wel tien of twintig keer zoveel als nu het geval is.

Interviewer: [00:06:39] Heb je een concreet voorbeeld van wat er moet gebeuren om dat te realiseren?

Frank Wubbolts: [00:06:45] Ik zou twee voorbeelden kunnen noemen van bedrijven die heel graag hernieuwbare elektriciteit willen gebruiken en die ervoor willen zorgen dat er voldoende van is. Eén is BASF en de andere is Shell. Beide hebben windmolenparken op zee geholpen zich op te richten om te zorgen dat er een bedrijf uit ontstaat die windenergie gaat leveren. En ze zorgen ervoor dat ze die zelf kunnen gebruiken. En op die manier vergroenen ze dus zichzelf en weten ze zeker dat er voldoende aanbod zal zijn van groene energie voor hun producten.

Interviewer: [00:07:16] Ja, en ze maken zich natuurlijk minder afhankelijk van externe factoren op die manier.

Frank Wubbolts: [00:07:21] Dat klopt. Ze nemen het initiatief om die opwek van hernieuwbare elektriciteit veilig te stellen en daarmee verzekeren ze zich van groene elektriciteit voor een deel van hun processen.

Interviewer: [00:07:32] Wat moet er in de grote industriële bedrijven nu gaan gebeuren om verder te kunnen elektrificeren?

Frank Wubbolts: [00:07:41] Technisch gezien is het mogelijk om het opwekken van warmte met elektriciteit te doen in plaats van met aardgas of andere brandstoffen. En je kunt ook nog elektriciteit gebruiken om heel slim warmte naar een hoger temperatuurniveau te brengen en dus elektrische boilers en warmtepompen zijn in de industrie op dit moment de meest voor de hand liggende manieren om meer elektriciteit te gebruiken voor de processen die ze bedrijven. En daar maken ze ook volop gebruik van. De overheid heeft er ook stimuleringsregelingen voor en voor een deel verplicht de overheid ook om die maatregelen te nemen op het moment dat de terugverdientijd voldoende kort is.

Interviewer: [00:08:19] En dan de volgende stap gaat het denk ik om de meer complexe processen in de industrie?

Frank Wubbolts: [00:08:25] Dit zijn inderdaad de eenvoudige stappen die je kunt zetten. De meer ingewikkelde processen in de industrie, die gaan eigenlijk altijd over processen met een chemische achtergrond. En dan moet je bijvoorbeeld niet elektriciteit gebruiken, maar waterstof. En met die waterstof kun je vervolgens reacties uitvoeren met ijzererts, of met stikstof uit de lucht. En dan maak je daarmee staal, of je maakt daarmee bijvoorbeeld ammoniak. En dan? Ja, dan ben je echt bezig om de industrie heel diepgaand te veranderen.

Interviewer: [00:08:56] En dan gaf je ook aan dat je een belangrijke rol ziet voor ammoniak in dit verhaal. Kan je daar wat meer over vertellen?

Frank Wubbolts: [00:09:05] Ik vind ammoniak een heel interessant voorbeeld. Ammoniak is een product dat op de hele wereld wordt gemaakt en dat niet moeilijk is om te maken, dat is allemaal geen geheim. En ammoniak wordt ook getransporteerd in schepen, bijvoorbeeld, in hele grote hoeveelheden tegelijk. Toen de gasprijs hier erg snel omhoog ging, werd het heel moeilijk om hier nog kostentechnisch gezien interessant ammoniak te maken. Wat er toen is gebeurd is dat de industrie heeft besloten om de ammoniak-fabrieken hier in Nederland in ieder geval tijdelijk even dicht te doen en de ammoniak te gaan importeren met schepen. En dus dat, dat was allemaal al klaar. Die infrastructuur lag er. De schepen waren er, de terminals ook. Daar zou het heel goed kunnen zijn dat je ook op een andere manier ammoniak kunt maken dan uit aardgas. Ammoniak kun je maken uit stikstof en waterstof, die je maakt met elektrolyse, dus uit elektriciteit. En als je die ammoniak kunt maken op een plek waar elektriciteit goedkoop is, dan kun je dat heel goed verschepen naar Nederland, naar hier en dat hier in de industrie verder gebruiken om er kunstmest van te maken.

Interviewer: [00:10:09] Wat is het voordeel van ammoniak ten opzichte van waterstof zelf bijvoorbeeld?

Frank Wubbolts: [00:10:14] Waterstof zelf is lastig transporteerbaar. Het kan wel, maar het is niet zo makkelijk en niet zo efficiënt om het allemaal vloeibaar te maken en dan deze kant op te transporteren. Dus wat je waarschijnlijk zult zien is dat producten die lastig worden om te transporteren, zoals waterstof, die worden eerst omgezet op de plek waar de elektriciteit is en dan zetten ze dat bijvoorbeeld om in ammoniak en die kun je wel makkelijker transporteren.

Interviewer: [00:10:41] En waarom zouden we dan niet waterstof en ammoniak zelf hier maken? We hebben toch ook heel veel windmolens?

Frank Wubbolts: [00:10:49] Ja, dat klopt. We gaan veel windmolens krijgen, maar we kunnen alvast inschatten dat het aantal windmolens en de hoeveelheid energie die we daarmee kunnen oogsten heel erg veel minder zal zijn dan wat we nodig hebben om nu onze ammoniak hier te maken en andere producten zoals staal of petrochemie. Dus we zullen moeten kiezen. We kunnen niet al die zware basis-industrie die zo energie-intensief is hier in Nederland houden, omdat we niet voldoende elektriciteit kunnen opwekken op ons grondgebied.

Interviewer: [00:11:21] Oké, dus dat heeft te maken ook gewoon dat we uiteindelijk toch een klein land zijn met veel, met veel bewoners.

Frank Wubbolts: [00:11:27] We zijn een klein land met een hele grote industrie die heel erg geavanceerd is.

Interviewer: [00:11:34] Nou gaat het natuurlijk niet alleen maar over de grote industrie die een flinke slag zal moeten maken om te verduurzamen. Waar hebben klein gebruikers mee te maken en hoe worden die gestimuleerd ook om te verduurzamen? Gebeurt dat op dezelfde manier?

Frank Wubbolts: [00:11:49] Ja, kleine gebruikers kunnen ook gebruik maken van de subsidieregelingen die er zijn. En kleinverbruikers die worden minder gestimuleerd door de overheid omdat ze bijvoorbeeld geen CO2-belasting hoeven te betalen en dat ze ook niet onder het emissie-registratiesysteem vallen. Maar kleinverbruikers die willen verduurzamen, die missen misschien de technische kennis om dat te doen. En het is belangrijk dat die kleinverbruikers ook goede toegang krijgen tot technologie en tot de veranderingen die nodig zijn om die elektriciteit te gebruiken.

Interviewer: [00:12:23] En zit dat hem in het verspreiden van kennis of zit het hem in het stimuleren door middel van maatregelen dat ze zich daar zelf actiever in moeten verdiepen?

Frank Wubbolts: [00:12:34] Ik denk dat het kleinbedrijf zichzelf daar in zal moeten verdiepen, maar het is vaak toch wel heel specialistische kennis om op een goede manier de elektriciteit te gebruiken in e boilers of in warmtepompen. Dat is gewoon een aparte kunst. En het kleinbedrijf, die heeft die kennis waarschijnlijk niet voldoende in huis. En daarvoor moeten we dus zorgen dat er ondernemingen zijn die deze verandering samen met het kleinbedrijf gaan doormaken.

Interviewer: [00:13:00] Ja, dus los van subsidieregelingen is daar echt een behoefte aan ondersteuning in het hele procesmatige van dit verhaal?

Frank Wubbolts: [00:13:08] Er is een kennis ondersteuning nodig om te zorgen dat de goede beslissingen worden genomen door het kleinbedrijf op het juiste moment. En er zal ook voldoende aanbod moeten zijn vanuit de installatiebranche om alle veranderingen daadwerkelijk in dat kleinbedrijf te implementeren.

Interviewer: [00:13:25] Tot slot wat staat ons nu tot 2050 nog te wachten in de industrie?

Frank Wubbolts: [00:13:31] Als we dat allemaal toch eens wisten. Ja, elektrificatie is een hele goede eerste stap. Maar als we verder de CO2-emissies terug willen brengen, dan kunnen we daar met elektrificatie niet helemaal uitkomen. We zullen ervoor moeten zorgen dat de producten die we maken, worden gemaakt uit materialen die we beter kunnen hergebruiken. En ook dat we materialen beter hergebruiken en niet zonder meer gaan verbranden. De volgende stap is dus dat we echt gaan kijken naar de circulariteit van materialen in de producten die we gebruiken.

Interviewer: [00:14:01] Nou, dat lijkt me een heel mooi onderwerp om nog eens een podcast over te gaan maken. Ik wil je voor nu heel erg bedanken voor de toelichting over de elektrificatie in de industrie. Ja, er is best heel veel werk verzet, maar het zijn ook langdurige processen die nog tijd nodig hebben om helemaal door te ontwikkelen. Dank je wel!

Frank Wubbolts: [00:14:25] Graag gedaan!

Interviewer: [00:14:28] Meer informatie en onderzoeken over verduurzaming in de industrie kun je vinden op Energy.nl. Je vindt daar onder andere de MIDDEN-database met een overzicht van alle productieprocessen van alle bedrijven onder EU-ETS met daarbij de mogelijkheden die zij hebben om te verduurzamen. Hartelijk dank voor het luisteren.