Wat is CO2-opslag?
CCS (Carbon Capture and Storage) is een technologie waarbij CO2 wordt afgevangen voor of na verbranding van fossiele of biobrandstoffen. De CO2 wordt vervolgens via pijpleidingen of schepen getransporteerd en ondergronds of onder de zeebodem opgeslagen.
Hoe werkt CO2-opslag?
De CO2 wordt afgevangen bij elektriciteitscentrales of grote industriële productielocaties, zoals, staalfabrieken, kunstmestfabrieken en raffinaderijen. Ook bij waterstofproductie uit aardgas kan CO2 worden afgevangen. Vervolgens wordt de CO₂ gecomprimeerd en per schip of pijpleiding vervoerd naar een geschikte locatie voor geologische opslag. De CO₂ wordt in de grond geïnjecteerd in poreus gesteente op een diepte van minstens één kilometer.
Waarom CO2-opslag?
Uit verschillende onderzoeken blijkt dat CO2-opslag tijdelijk noodzakelijk om de doelstellingen van het nationale Klimaatakkoord en de Europese Green Deal binnen bereik te brengen. Naast energiebesparing en duurzaam energie opwekken is het afvangen en ondergronds opslaan van CO2 een derde mogelijkheid om het aandeel broeikasgassen in de atmosfeer te beperken. Op die manier kunnen we tijd winnen voor de ontwikkeling van nieuwe betaalbare duurzame oplossingen (zie bijvoorbeeld de rapporten van het IPCC). Maar CO2-opslag is geen alternatief voor CO2-reductie. Uiteindelijk mag geen fossiele CO2 meer worden uitgestoten.
Zie ook CO2-opslag en -hergebruik in Nederland >>
Waar kunnen we CO2 opslaan?
Ondergrondse CO2-opslag, of geologische CO2-opslag, is het opslaan van CO2 in de diepe ondergrond. Dit kan zowel onder land als onder de zeebodem zijn. CO2 kan worden opgeslagen in lege gasvelden en in zoutvoerende lagen. Gezien de grote capaciteit in lege gasvelden onder de Noordzee, heeft het kabinet besloten in Nederland alleen CO2 op te slaan in de zeebodem, niet op land. Die gasvelden liggen meestal op zo’n 2 à 3 kilometer diepte. Miljoenen jaren heeft in het poreuze gesteente gas opgeslagen gezeten. CO2 kan zich op een vergelijkbare manier hechten aan deze laag, die afgesloten wordt door een gasdichte laag.
CO2-opslag Nederland
Nederland beschikt over een omvangrijk netwerk van pijpleidingen en waterwegen dat aansluit op veel industriële clusters. Bovendien beschikt Nederland over een grote opslagcapaciteit in lege gasvelden in de Noordzee.
Om de klimaatdoelen te bereiken, richt het Nederlandse beleid zich – naast energiebesparing en verduurzaming – op de ontwikkeling van CO2-afvang en -opslag. Via de SDE++-subsidies is het mogelijk om projectvoorstellen in te dienen voor CO2-afvang. Inmiddels zijn er verschillende projecten gehonoreerd. Voor CO2-opslag zijn inmiddels twee grote projecten gestart (deze ontvangen EU-subsidie): Porthos en Aramis, beide in de Rotterdamse haven.
Porthos (Port of Rotterdam CO₂ Transport Hub and Offshore Storage) is een project om CO2 uit de Rotterdamse haven te transporteren en op te slaan in lege gasvelden in de Noordzee. De bedoeling is om 15 jaar lang 2,5 Mton CO2 per jaar op te slaan. In totaal komt dat op 37 Mton. Het Porthos-project is een samenwerkingsverband tussen de Port of Rotterdam Authority, GasUnie en Energie Beheer Nederland (EBN). In 2024 is begonnen met de werkzaamheden en naar verwachting is het systeem in 2026 gereed. De totale investering bedraagt zo’n €1,3 miljard.
Lees hier meer over Porthos >>
Ook Aramis zal CO₂ uit de Rotterdamse haven, en CO₂ die naar de Rotterdamse haven wordt getransporteerd, in lege gasvelden in de Noordzee gaan opslaan. De bedoeling is om via de Aramis CO₂-transportinfrastructuur 22 Mton CO₂ per jaar op te slaan. De lege gasvelden hebben samen meer dan 400 Mton opslagcapaciteit. Aramis is een samenwerkingsverband tussen TotalEnergies, Shell, Energie Beheer Nederland (EBN) en Gasunie. Naar verwachting is Aramis vanaf 2028/2029 operationeel.
Is CO2-opslag gevaarlijk?
CO2 afvangen en ondergronds opslaan (Carbon Capture and Storage – afgekort CCS) is technisch goed mogelijk, zowel bij elektriciteitscentrales als in de energie-intensieve industrie. In verschillende landen over de hele wereld is er al jarenlange ervaring met het (veilig) opslaan van CO2, vooral om bijna lege olie- en gasvelden op druk te houden. Voor zover bekend, is er nog nooit sprake geweest van lekkage. Zie ook CO2-opslag door de industrie: de publieke opinie.
Negatieve emissies
Carbon removal of negatieve emissies is belangrijk om klimaatneutraal te worden. Bij opslag van biobrandstoffen wordt per saldo CO2 uit de atmosfeer gehaald (door de bomen en planten) en vastgelegd (carbon removal). Dit wordt ook wel negatieve emissies genoemd. Het is ook mogelijk negatieve emissies te realiseren door CO2 rechtstreeks uit de atmosfeer af te vangen (direct air capture) en vervolgens op te slaan.
Zie voor meer informatie het thema CO2-opslag en -hergebruik.